Όπου και να μας μεταφέρει η τέχνη, πρέπει να κουβαλάει μαζί της το σήμερα.
Σταύρος Κιουτσιούκης
Κόμικς για ενήλικες με απελευθερωτική γλυκύτητα
Κείμενο: Δήμητρα Κεχαγιά
Τα κόμικς του Σταύρου Κιουτσιούκη είναι ερωτικά ή ρομαντικά, καταλήγει να αναρωτιέται κανείς σε κάθε στριπάκι που πετυχαίνει στα κοινωνικά δίκτυα. Μπορεί οι περισσότεροι να τον γνώρισαν από το Instagram, αλλά η ιστορία του με τα ερωτικά σκίτσα χρονολογείται αρκετά χρόνια πριν εμφανιστεί ο κόσμος των social media. «Ξεκίνησα να κάνω κόμικς πριν περίπου 25 χρόνια. Το κοινό ήταν τότε περιορισμένο, αλλά πιστό και αφοσιωμένο» μας λέει αρχικά, συμπληρώνοντας ότι μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενεργοποιήθηκε ένα νέο κοινό.
Η καψούρα του με τα ερωτικά κόμικς γεννήθηκε την ίδια στιγμή που πήρε την απόφαση να σταματήσει να κάνει κόμικς γενικότερα, καθώς είχε αισθανθεί ότι ως φαρμακοποιός –σπούδασε φαρμακευτική και είχε το δικό του φαρμακείο για ένα φεγγάρι– δεν είχε τον χρόνο και τη δυνατότητα να συνδυάσει τις δύο δουλειές. Ευτυχώς, ένας φίλος τού έδωσε την ιδέα να σχεδιάσει μια ερωτική ιστορία και τελικά, όπως πάντα, νίκησε ο έρωτας! Εκείνη την εποχή αποφάσισε να παρατήσει τη φαρμακευτική –την οποία ποτέ δεν συμπάθησε και δεν νοστάλγησε ποτέ έκτοτε– και να αφοσιωθεί σε αυτό που αγαπούσε από μικρός: να σκιτσάρει και να λέει ιστορίες. Σε μικρότερη ηλικία, όταν είχε μπει σε διαδικασία να διαλέξει τον επαγγελματικό του δρόμο στη ζωή, δεν μπορούσε καν να διανοηθεί ότι η τέχνη, και μάλιστα τα κόμικς, θα ήταν ανάμεσα στις διαθέσιμες επιλογές.
«Ήδη από τα 15-16 είχα αρχίσει να φτιάχνω ολοκληρωμένα κόμικς, ωστόσο θεωρούσα ότι δεν μπορεί να γίνει κάτι περισσότερο από χόμπι. Προέρχομαι από μια λαϊκή οικογένεια και η τέχνη δεν ήταν ποτέ προτεραιότητα, οπότε αντιλαμβανόμουν τα κόμικς ως ένα πάρεργο, καθώς φανταζόμουν ότι θα έκανα μια πιο mainstream δουλειά». Τελικά, ούτε mainstream δουλειά έκανε, αλλά ούτε καν mainstream κόμικς. «Όταν ξεκίνησε η ομάδα που κάναμε μαζί κόμικς, η ίδια ομάδα που ύστερα από 23 χρόνια διοργανώνει το φεστιβάλ Comic ‘N’ Play, δημιουργήθηκε ένας πυρήνας στη Θεσσαλονίκη, αντίστοιχος με εκείνον που υπήρχε στην Αθήνα. Το αστείο ήταν ότι εδώ ότι κάναμε underground κόμικς, χωρίς να υπάρχει η έννοια του mainstream. Με τα χρόνια άλλαξε αυτό, αλλά εγώ παρέμεινα στο underground».
Ο Σταύρος Κιουτσιούκης είναι αυτοδημιούργητος, μιας και η μοναδική σπουδή του στην τέχνη δεν είναι άλλη από το ένα και μοναδικό μάθημα ζωγραφικής που παρακολούθησε ως παιδί, στο οποίο ένιωσε αυτόματα ξένος και δεν ξαναπάτησε ποτέ. «Η πραγματική σπουδή μου είναι οι ατελείωτες ώρες διαβάσματος κόμικς, καθώς και η τριβή μου εδώ και είκοσι και πλέον χρόνια με κομίστες» αναφέρει σχετικά. Από μικρός εμβάθυνε στα κόμικς που διάβαζε, απορροφώντας κάθε λεπτομέρεια, ενώ αγαπημένος του χαρακτήρας ήταν ο Τσάρλι Μπράουν.
Καθώς μεγάλωνε άρχισε να αναζητά πιο σπάνια και ψαγμένα κόμικς σε παλαιοβιβλιοπωλεία, ανακαλύπτοντας κατά κύριο λόγο τον καλλιτεχνικό του εαυτό στη γαλλοβελγική σκηνή. Εκείνη την εποχή, είχε αρχίσει να φαντασιώνεται και έναν δικό του εκδοτικό οίκο. Τελικά, πολύ σύντομα έκανε το όνειρό του πραγματικότητα, καθώς «ίδρυσε» την αυτοεκδοτική Zart-Corps, ενώ στα 25 του κυκλοφόρησε το πρώτο του άλμπουμ με τίτλο Οι θλιβερές περιπέτειες του Yellow Boy. Πέρα από τους εκδότες με τους οποίους συνεργάζεται, φροντίζει κάθε χρόνο να κάνει και μια δική του αυτοέκδοση. Εξάλλου, μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα το υλικό του έχει πλέον πολλαπλασιαστεί. «Αυτό είναι καλό, γιατί στο τέλος τα στριπάκια αυτά αξιοποιούνται και τυπώνονται. Επίσης, κάθε στριπάκι αποτελεί ένα αυτόφωτο σύμπαν, οπότε πιέζοντας τον εαυτό μου φτιάχνω καλύτερα το δικό μου σύμπαν».
Παρότι εξαιρετικά ενεργός στα σόσιαλ, ξεκάθαρος στις πολιτικές του απόψεις και με κοινωνικές ευαισθησίες, αποφεύγει να ασχοληθεί με την επικαιρότητα, αφήνοντάς την για τους πολιτικούς γελοιογράφους. Είναι εξάλλου δύο διακριτές τέχνες (τα κόμικς και η γελοιογραφία) που τείνουν να συγχέονται στις μέρες μας, αφού συχνά οι δημιουργοί επωμίζονται και τους δύο ρόλους. Επιπλέον, στα κοινωνικά δίκτυα συνήθως υπερισχύει η λογική του συνθήματος και των τσιτάτων με στόχο την προσέλκυση του κοινού, μια πρακτική που ο ίδιος αποφεύγει. «Κάποιες έννοιες ήδη αναμασώνται πολύ και δεν θέλω να τις αναπαράγω κι εγώ. Δεν θα αναφέρω για παράδειγμα ποτέ την ορολογία “χειραφέτηση των γυναικών”, αλλά θα προσπαθήσω να τη δείξω μέσα από τις ιστορίες μου». Ο αγαπημένος του χαρακτήρας άλλωστε, η δρακουλίτσα Ντενίζ από τη σειρά Βαμπίρ, είναι μια γυναίκα που ξέρει τι θέλει και το ζητά με τον πιο γλυκό και απρόσμενα χιουμοριστικό τρόπο.
Μου αρέσει όταν τα τέρατα της λογοτεχνίας παρουσιάζονται με έναν γλυκό τρόπο, το ίδιο προσπαθώ να κάνω κι εγώ. Είναι οι “απόβλητοι” της κοινωνίας, που πολύ συχνά έχουν τις δικές τους αρετές και αξίες που δεν χώρεσαν ποτέ στις καθώς πρέπει νόρμες. Μου αρέσει να μιλάω για τον έρωτα, να συζητάω γύρω από αυτόν, να τον απεικονίζω ως κάτι το διασκεδαστικό. Να μην τον βλέπουμε με χυδαία ή κουτοπόνηρη ματιά. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, όλοι οι άνθρωποι λίγο ή πολύ θέλουμε να κάνουμε έρωτα, να αγγίξουμε αυτόν που ερωτευόμαστε.
Μπορεί να μην ασχολείται με την επικαιρότητα, ωστόσο κάθε του δημιουργία, με κάποιον τρόπο, συνδέεται με το σήμερα. Για παράδειγμα, τα Βαμπίρ του μπορεί να δηλώνουν κάτοικοι Καρπαθίων, αλλά ζουν με τους προβληματισμούς τού εδώ και του τώρα. «Μου αρέσει να παρουσιάζω θέματα που αφορούν την καθημερινότητα, γιατί μέσα από αυτή μπορείς να θίξεις τα πάντα, από τα πιο απλά μέχρι τα πιο σοβαρά ζητήματα». Σημερινούς προβληματισμούς θα βρει κάποιος και στο νέο του κόμικ, με τίτλο Βουκολικό ειδύλλιο, το οποίο διαδραματίζεται στο 1880, κάπου στη Θεσσαλία. «Όπου και να μας μεταφέρει η τέχνη, πρέπει να κουβαλάει μαζί της το σήμερα» συμπληρώνει σχετικά.
Βασικό και επαναλαμβανόμενο θέμα της δουλειάς του είναι ο έρωτας. Τα Βαμπίρ του, για παράδειγμα, είναι ένα πολύ ερωτευμένο ζευγάρι, με ευγενή συναισθήματα και όχι κάτι το σκοτεινό. «Μου αρέσει όταν τα τέρατα της λογοτεχνίας παρουσιάζονται με έναν γλυκό τρόπο, το ίδιο προσπαθώ να κάνω κι εγώ. Είναι οι “απόβλητοι” της κοινωνίας, που πολύ συχνά έχουν τις δικές τους αρετές και αξίες που δεν χώρεσαν ποτέ στις καθώς πρέπει νόρμες. Μου αρέσει να μιλάω για τον έρωτα, να συζητάω γύρω από αυτόν, να τον απεικονίζω ως κάτι το διασκεδαστικό. Να μην τον βλέπουμε με χυδαία ή κουτοπόνηρη ματιά. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, όλοι οι άνθρωποι λίγο ή πολύ θέλουμε να κάνουμε έρωτα, να αγγίξουμε αυτόν που ερωτευόμαστε».
Η ιδιαιτερότητα του σκίτσου και της γραφής του είναι η έντονη και διαπεραστική γυναικεία ματιά, στοιχείο που του είχαν επισημάνει από νωρίς αρκετοί φίλοι. «Νομίζω ότι καταφέρνω με έναν τρόπο, αν όχι να είμαι πάντα ρομαντικός, τουλάχιστον να μην είμαι χυδαίος» σημειώνει, προσθέτοντας ότι όσο και αν έχουν αλλάξει τα μέσα με τα οποία γνωρίζονται οι άνθρωποι και οι συνθήκες ζωής, η σχέση μας με τον έρωτα παραμένει κατά βάση αναλλοίωτη. «Αλλάζει φυσικά η έκφραση του έρωτα ανάλογα με την εποχή που ζει κανείς. Υπάρχει όμως μια βασική έννοια που δεν θα αλλάξει ποτέ: η επιθυμία. Όσο οι άνθρωποι επιθυμούμε ο ένας τον άλλο, θα βρίσκουμε πάντα τρόπο να το δείχνουμε».
Όσο για το υλικό που ανεβάζει στα κοινωνικά δίκτυα, φροντίζει να ακολουθεί όλους τους κανόνες του μέσου, υπονοώντας εμμέσως και όχι δείχνοντας ευθαρσώς οτιδήποτε που θα μπορούσε να θεωρηθεί ακατάλληλο. «Τα κόμικς μου είναι, σε έναν βαθμό τουλάχιστον, συμπεριληπτικά και αυτό, όπως μου λένε συχνά, απελευθερώνει πολύ κόσμο. Για παράδειγμα, δεν θέλω να παρουσιάζω, όπως έχουμε μάθει από τα ιταλικά ερωτικά κόμικς της δεκαετίας του ’80, άνδρες και γυναίκες με απολλώνια τελειότητα. Στην πραγματικότητα, έρωτα κάνουμε όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από την εμφάνισή μας. Έτσι, θέλω όλοι οι χαρακτήρες μου να είναι καθημερινοί και να μην αποκλείω κανέναν. Ούτε φυσικά την “τελειότητα” με την οποία ενδέχεται να έχουν προικιεστεί κάποιοι λίγοι. Απελευθερωτική βρίσκουν επίσης πολλοί τη γλυκύτητα με την οποία προσεγγίζω τον έρωτα, καθώς διαπιστώνω ότι αρκετοί δεν νιώθουν άνετα να μιλήσουν για τον έρωτα, ούτε καν με το ίδιο το ταίρι τους».
Τέλος, του αρέσει να προσθέτει στο βιογραφικό του ότι δεν έχει βραβευτεί ποτέ και πουθενά, επειδή «κανείς, θεσμικά μιλώντας, δεν δίνει σημασία σε τέτοια κόμικς, καθώς τα βραβεία επικεντρώνονται σε άλλου τύπου κόμικς, όπως για παράδειγμα τις λογοτεχνικές μεταφορές». Αν δεν αλλάξει κάτι πολύ δραματικά στη ζωή του, επιθυμία του είναι να συνεχίσει να κάνει κόμικς. Σε δέκα χρόνια από σήμερα ελπίζει να έχει δημιουργήσει το magnum opus της καριέρας του, «ένα συγκλονιστικά σπουδαίο κόμικ», ενώ σε 25 χρόνια από τώρα φαντάζεται τον εαυτό του «ως έναν παρωχημένο δημιουργό κόμικ που οι νέοι άνθρωποι θα αποδοκιμάζουν, ενώ κάποιοι λιγοστοί πιστοί, είτε συνομήλικοι είτε λίγο νεότεροι, θα επιμένουν ότι υπήρξα κάτι σημαντικό, προτρέποντας τους νέους να μη με βρίζουν. Το πιο σημαντικό πάντως είναι να εξακολουθήσω να κάνω τα κόμικς που επιθυμώ και με τον τρόπο που έχω επιλέξει. Το γνωρίζω καλά πως όσο απομακρύνομαι από τη νεανική ηλικία, θα χάνω αναπόφευκτα κάποιους αναγνώστες, αλλά δεν με τρομάζει αυτό το σενάριο. Ελπίζω να παραμείνω πιστός σε αυτό που θέλω και πρεσβεύω, διαφορετικά σημαίνει ότι θα έχω αλλάξει με σκοπό να εξασφαλίσω την αποδοχή».
Φωτογραφίες
