fbpx

Η τέχνη είναι αυτή που καθιστά τη ζωή πιο ενδιαφέρουσα από την τέχνη.
Robert Filliou

Σάκης Παπαδημητρίου

Η ανήσυχη θέση του αυτοσχεδιαστή

Κείμενο: Σάκης Παπαδημητρίου

Σε μια δημοσιογραφική έρευνα εφημερίδος, τον Μάρτιο του 2018, το ερώτημα ήταν: «Τι δεν είναι η Θεσσαλονίκη». Απαντώντας συνοπτικά, είπα να αφήσουμε κατά μέρος τους γνωστούς ανυπόστατους χαρακτηρισμούς που απονεμήθηκαν αφειδώς στην πόλη και να δούμε μόνο ένα θέμα. Είναι ένα θέμα το οποίο δεν λέει να πάρει κάποια σταθερή μορφή εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Ακριβώς τον ίδιο προβληματισμό είχαμε από τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Συζητήσεις που κατέληγαν σε ατομικές προσπάθειες και κάποιες φορές με τη συνδρομή θεσμών της πόλης. Μιλούμε λοιπόν για ένα κέντρο ή εργαστήρι νέων μουσικών προτάσεων και πειραματισμών και με την δυνατότητα συνεργασίας διαφορετικών καλλιτεχνικών μέσων. Έναν χώρος που να λειτουργεί σε καθημερινή βάση και με την κατάλληλη υποδομή. Βρισκόμαστε ακίνητοι στο ίδιο σημείο. Όσοι κινήθηκαν, πέρασαν τα σύνορα.

Η Θεσσαλονίκη αποποιήθηκε την κληρονομιά της πρωτοποριακής Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη», ιδίως των δεκαετιών του 1960 και του του 1970, και υποστήριξε ή καλλιέργησε τη στασιμότητα, ή ίσως απλώς ανέχτηκε να επικρατήσει κάποια αόριστη άποψη περί «κανονικότητας», κατατάσσοντας τους ανήσυχους δημιουργούς στα υπό εξαφάνισιν είδη. Οι εξαιρέσεις, συνήθως προσωπικές και εμμονικές, δεν προσέφεραν παράσημα στους ιθύνοντες της πόλης.

ο αυτοσχεδιασμός σαν διαδικασία
ή σαν διαδικασία για προσωπική απελευθέρωση
δεν είναι συνταγή δημιουργικότητας
δεν είναι σχολή σύνθεσης και εκτέλεσης
σκηνοθετημένη παράσταση
είναι μια άσκηση σωματική και πνευματική
μια επίκληση στις αρχέγονες δυνάμεις
για να εκμηδενίσουν
το άγρυπνο μάτι του ορθολογισμού
ν’ ανοίξουν τα φράγματα των ήχων
που μας επιδόθηκαν
υποχρεωτική αποδοχή κληρονομιάς
ανακατάληψη χαμένης γης
θησαυρών παιδικής αθωότητας
παιχνιδιού και πλάκας
τελετουργίας
σωματικότητας
έκστασης

 Ο Michel Contat, κριτικός λογοτεχνίας, κριτικός δίσκων τζαζ και αναγνωρισμένος ειδικός για το έργο του Jean-Paul Sartre, στο κείμενό του «Μια φιλοσοφία της εποχής μας» με υπότιτλο «Ιστορία ενός αστερισμού συνειρμών η οποία αρχίζει από τον Σαρτρ και καταλήγει στην τζαζ», υποστηρίζει ότι πράγματι στην τζαζ βρίσκουμε στοιχεία της φιλοσοφίας του σαρτρικού υπαρξισμού. Η τζαζ είναι κατάφαση συλλογικής ελευθερίας. Ο καθένας εκτίθεται προσωπικά, ακούει τη φωνή του, δέχεται τους κινδύνους, βρίσκεται σε κατάσταση ετοιμότητας να αντιμετωπίσει το τυχαίο, υποκινεί την ανταπόκριση του άλλου. Ένας αυτοσχεδιασμός ο οποίος δεν είναι μια μορφή εκδικητικής αναρχίας, αλλά είναι μια αμοιβαία αναπάντεχη δωρεά. Η αλληλεπίδραση, η έκκληση στην ιδιαιτερότητα του άλλου, εντός των πλαισίων μιας κοινώς αποδεκτής γλώσσας, για να δημιουργηθεί από κοινού ένας κόσμος συγκεκριμένος. Μια ομάδα αυτοσχεδιαστών, μια ορχήστρα τζαζ που «κάνει καλή καύση», που σουινγκάρει, αποτελεί μια αυθόρμητη ομοσπονδία ελεύθερων ανθρώπων οι οποίοι στοχεύουν το ωραίο… Ακολουθήστε το παράδειγμα της τζαζ στις κοινωνικές σχέσεις.

ένα καθημερινό κομμάτι αυτοσχεδιασμού
εναντιώνεται στην καθημερινότητα με την μοναδικότητά του
εναντιώνεται στα γεγονότα με το να είναι το ίδιο γεγονός
ζει παράλληλα και αθέατο από την πολυκατοικιακή
υποχρεωτική συμβίωση
αδιαφορεί για τα αναλόγια
έρχεται πρώτο ή τελευταίο σ’ έναν κόσμο
καθημερινών ελλείψεων και αναγκών;
αποκεντρώνεται από την τάξη
ακροβατεί χωρίς λόγο
και δεν λαμβάνει τα
στοιχειώδη μέτρα ασφαλείας

Έργα