Τα Χριστούγεννα του 1945, 140 περίπου νέοι καλλιτέχνες και επιστήμονες επιβιβάστηκαν στο πλοίο Ματαρόα (που στα πολυνησιακά σημαίνει «γυναίκα με μεγάλα μάτια»), με πρωτοβουλία του διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου, Οκτάβ Μερλιέ, και του υποδιευθυντή, Ροζέ Μιλιέξ, φεύγοντας μακριά από τη φρίκη του Εμφυλίου στην Ελλάδα. Η ομάδα του RMS MATAROA, που αποτελείται από τους Μάνο Βαβαδάκη, Στέλλα Βογιατζάκη, Χαρά-Μάτα Γιαννάτου, Κατερίνα Ζησούδη, Κατερίνα Παπανδρέου και Κωνσταντίνο Πλεμμένο, ανασυστήνει το ταξίδι του θρυλικού ομώνυμου πλοίου, μέσα από την παράσταση «Ματαρόα, πού πας καραβάκι με τέτοιον καιρό;».

Το πλοίο έπιασε αρχικά λιμάνι στον Τάραντα της Ιταλίας, με τους υπότροφους του Γαλλικού Ινστιτούτου να συνεχίζουν σιδηροδρομικώς το ταξίδι τους μέσα σε αντίξοες συνθήκες, μέχρι το πολυπόθητο Παρίσι. Οι επιβάτες του ταξιδιού, μεταξύ άλλων ο Κορνήλιος Καστοριάδης, η Έλλη Αλεξίου, ο Κώστας Αξελός, η Μάτση Χατζηλαζάρου κ.α. με τη μετέπειτα λαμπρή πορεία τους, έδωσαν στο ταξίδι αυτό μυθικές διαστάσεις, ταυτίζοντάς το με τις έννοιες της διαφυγής, της σωτηρίας και της ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο. 

Το ταξίδι του Ματαρόα, λοιπόν, πέρα από ιστορικό γεγονός, έχει ενδυθεί μια χροιά αλληγορική, έχοντας μετατραπεί σε σύμβολο της ανάγκης του ανθρώπου να ξεφύγει από δεσμά του. Πώς ισορρόπησε η ομάδα RMS MATAROA ανάμεσα στην ιστορική και στη συμβολική διάσταση του θέματος που πραγματεύεται; Η Κατερίνα Ζησούδη μάς απαντά: «Στόχος της έρευνάς μας αρχικά και της παράστασής μας στη συνέχεια ήταν να ανακαλύψουμε την ανθρώπινη πλευρά των γεγονότων πίσω από εκείνο το μυθικό ταξίδι. Οι μαρτυρίες από επιβάτες που υπάρχουν (λίγες σε αριθμό, αλλά υπάρχουν) μας βοήθησαν πολύ σε αυτό. Οι άνθρωποι που ξεκινούσαν από την Ελλάδα του 1945 ως υπότροφοι του γαλλικού κράτους ήταν -οι περισσότεροι- νέα παιδιά με όνειρα και την επιθυμία να ξεφύγουν από την εμφυλιακή Αθήνα και να δημιουργήσουν ο καθένας στον τομέα του. Δεν ήξεραν τότε με ποιον τρόπο θα εξελιχθούν, αν θα τα καταφέρουν δηλαδή να πετύχουν. Στην παράστασή μας ασχολούμαστε πιο πολύ με το ίδιο το ταξίδι και τα πρώτα χρόνια της προσαρμογής στο Παρίσι και λιγότερο με τα πιο “ένδοξα” μετέπειτα χρόνια. Το γεγονός αυτό επιφέρει και μια καλώς εννοούμενη απομυθοποίηση αυτού του ταξιδιού, το οποίο αποκτά για εμάς πιο “χειροπιαστές” διαστάσεις. Επομένως, αντιλαμβανόμαστε μεν την ιστορικότητα και τη θρυλική χροιά του Ματαρόα, επιλέγουμε όμως συνειδητά να μην εστιάσουμε την προσοχή μας σε αυτές τις πτυχές. Επικεντρωνόμαστε κυρίως στην έννοια της ανάμνησης, μέσα από αφηγήσεις και λεπτομέρειες».

Το θέατρο, λοιπόν, μπορεί να λειτουργήσει κι αυτό σαν ένα μυθικό καράβι που θα μας παρασύρει σε ένα ταξίδι μακριά από την ασχήμια του κόσμου, που μας περιβάλλει; «Από τη φύση της η τέχνη σχετίζεται με το όνειρο και τη φαντασία. Το θέατρο προσφέρει “ταξίδια”. Σε εμάς όταν ετοιμάζουμε μια παράσταση, στους θεατές που θα τη δουν, σε αυτόν που θα την ξανασκεφτεί αργότερα. Έχει τη δύναμη, επομένως, να μας μεταφέρει στα πιο όμορφα και στα πιο άσχημα μέρη. Και μπορεί να τα κάνει και τα δύο την ίδια στιγμή, με διαφορά δευτερολέπτων. Αυτή είναι η ιδιαιτερότητα του μέσου, η ταχύτητα από την οποία περνάς από τη μία κατάσταση στην άλλη, από το ένα συναίσθημα στο άλλο. Είναι ζητούμενο για εμάς όταν φτιάχνουμε κάτι να μην καταλήγει σε μια ωραιοποιημένη εκδοχή της ζωής, αλλά να περιλαμβάνει όλες τις αποχρώσεις που μεσολαβούν ανάμεσα στο όμορφο και το άσχημο. Φυσικά όλα αυτά μπορούν να φτάσουν στον θεατή μόνο όταν μια παράσταση καταφέρει να τον κάνει ισότιμο συνομιλητή, να τον βάλει κι εκείνον σε μία περιπέτεια», αναφέρει σχετικά η Κατερίνα Ζησούδη.

Από όλες τις εμβληματικές προσωπικότητες που έκαναν το ταξίδι με το Ματαρόα, υπάρχει κάποιο πρόσωπο που ξεχωρίζει, πέρα από τα πασίγνωστα ονόματα; Η Κατερίνα Ζησούδη μάς διαφωτίζει: «Είναι γεγονός ότι πολλοί από τους επιβάτες του Ματαρόα εξελίχθηκαν σε σημαίνουσες προσωπικότητες των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών. Και μάλιστα πολλές γυναίκες, πράγμα σπάνιο για την εποχή. Πέρα από τους πιο γνωστούς στο ευρύ κοινό (Καστοριάδης, Αξελός, Παπαϊωάννου, Κύρου, Τζελέπης, Χατζηλαζάρου, Κριαράς, Αλεξίου, Κρανάκη, Ανδρικοπούλου) υπάρχουν και κάποιες ακόμα πολύ σημαντικές περιπτώσεις επιβατών. Δυστυχώς δεν είναι τόσο γνωστά ονόματα, παρά μόνο στον τομέα που διέπρεψαν. Μία επιβάτης που ξεχωρίζει για εμάς είναι η Ελένη Θωμοπούλου. Μια πολύ σπουδαία γιατρός, η πρώτη μάλιστα ενδοκρινολόγος στην Ελλάδα. Διευθύντρια της πρώτης Ενδοκρινολογικής Κλινικής στην Ελλάδα, ιδρύει μαζί με άλλους συναδέλφους της την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία. Διέπρεψε επιστημονικά στη Γαλλία αλλά και στην Αμερική, έφτασε μέχρι το Χάρβαρντ. Στην παράστασή μας εμφανίζεται σε διάφορα στιγμιότυπα -κάποια από αυτά ιδιαιτέρως αστεία- τα οποία προέκυψαν από δικές της κυρίως αφηγήσεις. Πρόκειται για μια πολύ δυναμική γυναίκα, που μας εμπνέει σεβασμό και θαυμασμό. Είναι κρίμα που δεν τη γνωρίζει περισσότερος κόσμος», εξηγεί σχετικά.

Όσο για τα μελλοντικά σχέδια της ομάδας RMS MATAROA, η Κατερίνα Ζησούδη μάς κατατοπίζει: «Τον Μάιο θα παρουσιάσουμε στο Θέατρο Τέχνης Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας, μια παράσταση για τον Ισπανικό Εμφύλιο και το “αναρχικό” καλοκαίρι της Βαρκελώνης, σε σκηνοθεσία του Ακύλλα Καραζήση. Είναι μια παράσταση για την οποία κάναμε πρόβες το 2020, αλλά η πανδημία και οι δύο καραντίνες την ανέβαλαν δύο φορές».

ΜΑΤΑΡΟΑ, ΠΟΥ ΠΑΣ ΚΑΡΑΒΑΚΙ ΜΕ ΤΕΤΟΙΟ ΚΑΙΡΟ;
Μια παράσταση της ομάδας RMS MATAROA

Παίζουν οι: Μάνος Βαβαδάκης, Κατερίνα Ζησούδη, Κατερίνα Παπανδρέου
Στο ακορντεόν η Άννα Δημητροπούλου
Συνεργάτες Βοηθοί: Θεοδώρα Γεωργακοπούλου, Ευτυχία Φραντζεσκάκη
Εικαστική επιμέλεια: Μανώλης Μαυρής
Επεξεργασία εικόνας – φωτομοντάζ: Μαρία Γιαρμενίτη

Από 06 έως 28 Δεκεμβρίου 2021, για 8 παραστάσεις
Μέρες και ώρα παραστάσεων: Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00
Χώρος Κάμιρος
Ιθάκης 32, Κυψέλη, Αθήνα, 11257
Τηλ.: 2117251384, 6989945228

Φωτογραφίες: Ευτυχία Φραντζεσκάκη