fbpx

Τα έργα της αναζητούν μια ενοποιητική αρχή, αποδίδοντας τον τρόπο με τον οποίο βιώνει η καλλιτέχνιδα την πραγματικότητα.

Δέσποινα Φλέσσα

Σε επαφή με την φύση

Κείμενο: Aλεξάνδρα Κοροξενίδη
Δέσποινα Φλέσσα

Τα έργα της Δέσποινας Φλέσσα (Αθήνα, 1986) ταλαντεύονται ανάμεσα στη δισδιάστατη εικόνα και τη ζωγραφική ως τρισδιάστατη φόρμα, συνδυάζουν την υπόμνηση του άυλου και της απουσίας με την υλικότητα και την απεικόνιση, αποτελούν ανασυνθέσεις από θραύσματα της μνήμης και της καλλιτεχνικής διαδικασίας.  Με λιτότητα, περιορισμένη χρωματική γκάμα βασισμένη στην τετραχρωμία και αφετηρία το σχέδιο, η καλλιτέχνιδα χρησιμοποιεί κυρίως γραφίτη, πηλό, χαρτί και ξύλο, αναδεικνύοντας τη συνύπαρξη της δύναμης με την ευθραυστότητα, καθώς και μια πολυτιμότητα που δεν συναρτάται με τη σπανιότητα.

Σε πολλά χαρακτηριστικά της έργα, μια εικόνα (πολλές φορές μια ασπρόμαυρη φωτογραφία, συνήθως ενός τοπίου, που έχει τραβήξει η ίδια η καλλιτέχνιδα) αλλοιώνεται μέσα από διάφορες τεχνικές, κατακερματίζεται και συνδυάζεται με άλλες φωτογραφίες. Η ευκρίνεια της εικόνας χάνεται, και προκύπτει ένα παιχνίδι ανάμεσα στο θετικό και το αρνητικό της φωτογραφίας. Η επέμβαση της καλλιτέχνιδας συνεχίζεται με σχέδια ή μοτίβα πάνω στην ήδη επεξεργασμένη εικόνα. Έτσι, ένα υπαρκτό τοπίο μεταμορφώνεται σε διαμεσολαβημένη αναπαράσταση, καταλήγοντας ένας φαντασιακός τόπος. Σχήματα αχνοφαίνονται στο βάθος, διαπλέκονται μεταξύ τους ή επικαλύπτονται με γραφίτη, δημιουργώντας μια μαύρη επιφάνεια, έναν χώρο απουσίας και υπόρρητης παρουσίας.

«Με απασχολεί το τι απομένει από μια διαδικασία ή από ένα παρελθόν, το πώς διαχειριζόμαστε αυτό που υπάρχει ή έχει υπάρξει» δηλώνει η ίδια. Η διάλυση της μορφής, τα χνάρια ενός τόπου και οι σχηματισμοί της φύσης απηχούν έμμεσα την προβληματισμό της καλλιτέχνιδας γύρω από την καταστροφή ή την αλλοίωση του περιβάλλοντος, σκέψη που αποτύπωσε και στη συμμετοχή της στην ομαδική έκθεση Το τέλος του τοπίου (επιμέλεια: Χριστόφορος Μαρίνος) το 2024-2025, καθώς και στο Resilient by Nature το 2023. Η εικόνα «εξαϋλώνεται», και μαζί της φθίνει και η ανάμνηση που τη συνοδεύει. Στη σειρά Folding Landscape II (2015), ένα αφαιρετικό σχέδιο στο πάνω μέρος της σύνθεσης αναπτύσσεται σε μια μονοχρωματική μαύρη επιφάνεια, καλυμμένη με στρώματα από γραφίτη. «Με ενδιαφέρει η έννοια της αναπαράστασης, η δυναμική που αναπτύσσει ως θραύσμα». Τα έργα της αποδομούνται και ανασυντίθενται ώστε το καθένα από αυτά να ενταχθεί σε ένα νέο σύνολο.

Χαρακτηριστική είναι η εγκατάσταση Remains (2015), όπου σκόρπια γλυπτικά στοιχεία από γραφίτη και πηλό τοποθετούνται στο πάτωμα ώστε να σχηματίζουν μια κατακερματισμένη αρχιτεκτονική δομή, θυμίζοντας το περιβάλλον μιας αρχαιολογικής ανασκαφής ή ένα σύνολο από λείψανα και απολιθώματα της φύσης. Στο μεταγενέστερο Liquid Bones (2019), οργανικού σχήματος στοιχεία που προσομοιάζουν με σπόρους ή φυλλώματα ανα-συνδυάζονται σε φυτικούς σχηματισμούς. Τόσο οι εγκαταστάσεις όσο και τα επιτοίχια ζωγραφικά έργα της Δέσποινας Φλέσσα εκφράζουν την αγωνία να γίνει ορατό αυτό που χάνεται, σε μια προσπάθεια να υπάρξει, να γίνει αισθητό, να προκαλέσει ένα ενσώματο βλέμμα, να συνενώσει δηλαδή τη θέαση με μια αίσθηση απτότητας και σωματικότητας. «Η φύση κατοικείται από ζωντανές, μαγικές υπάρξεις, που υπάρχουν με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι εμείς, και που με το πέρασμά μας διαλύονται» υποστηρίζει η Δέσποινα Φλέσσα.

Οι επικαλύψεις της αρχικής εικόνας με τον γραφίτη διαγράφουν αλλά συγχρόνως πλάθουν έναν νέο χώρο και μια νέα υλικότητα, ενεργοποιούν δηλαδή την εντύπωση μιας παρουσίας. Τα επάλληλα στρώματα γραφίτη και η πυκνότητα της γραφής καμπυλώνουν την επιφάνεια του χαρτιού, προκαλώντας αναδιπλώσεις στις άκρες της σύνθεσης. Ταυτόχρονα, έχουν μια στιλπνή λάμψη που προσδίδει στη μονοχρωματική επιφάνεια μια αίσθηση βάθους. Το έργο μοιάζει με ανθρώπινη επιδερμίδα σε διαδικασία αναδίπλωσης και εκδίπλωσης, ανοίγματος και κλεισίματος, φανέρωσης και απόκρυψης, όπως για παράδειγμα ένα λουλούδι που ανοίγει τον ανθό του και τον ξανακλείνει. Οι φόρμες αυτές είναι ρέουσες όπως στο Landscape Tableaux (2016), διακρίνονται επίσης από μια καθετότητα, σαν να κινούνται από κάτω προς τα πάνω και αντίστροφα, σαν να υπακούουν στους νόμους της βαρύτητας αλλά και να τους αψηφούν την ίδια ακριβώς στιγμή. H γλυπτική φόρμα προκύπτει πάντα από το σχέδιο, και οι αναδιπλώσεις συχνά αναπαράγουν ένα σχεδιαστικό μοτίβο όπως στο Crossing Nile (2022).

Εστιάζω την προσοχή μου στην παλάμη, η οποία συμβολίζει το καταστροφικό άγγιγμα του ανθρώπου στη φύση, διατυπώνοντας παράλληλα το ερώτημα του πώς μπορώ να κάνω τη φύση σώμα του εαυτού μου, πώς η φύση μπορεί να βιωθεί με έναν πιο “σπλαχνικό”, ενστικτώδη και πρωτογενή τρόπο.

Δέσποινα Φλέσσα

Διασταυρώνοντας διαφορετικά εκφραστικά μέσα, η Δέσποινα Φλέσσα διερευνά το πώς η φωτογραφία προσεγγίζει το σχέδιο, το σχέδιο τη ζωγραφική, και η ζωγραφική τη γλυπτική και την έννοια του χώρου. Δημιουργεί αμφίδρομες σχέσεις, όπως για παράδειγμα στα κολάζ που δημιουργεί, όπου αποσπασματικά ή μεμονωμένα οργανικά μοτίβα ανασυντίθενται για να ενταχθούν σε ένα νέο, αρμονικό και συνεκτικό σύνολο, όπου προβάλλεται η σχέση μέρους και όλου, τμηματικής και συνολικής εικόνας, κοντινής και μακρινής θέασης. Μια χορογραφία από καμπυλόμορφα και ρέοντα σχήματα αποδίδουν διαφορετικές ποιότητες φωτός, ανατρέπουν τη στατικότητα της εικόνας στο πίσω επίπεδο και μας ωθούν να παρατηρήσουμε τα επιμέρους τμημάτων της σύνθεσης. Όσο περισσότερο πλησιάζει και «βγαίνει» προς τον χώρο του θεατή, η σύνθεση καθίσταται πιο αφαιρετική αλλά ταυτόχρονα πιο λεπτομερής, μεγεθύνοντας συγκεκριμένα σημεία. Αυτό το τελευταίο στρώμα θα μπορούσε να γίνει αντιληπτό ως μια αποσπασματική ανάμνηση ή ως η παρουσία ενός θραύσματος που, όπως και τα ερείπια, αποκτά υπόσταση και καταλαμβάνει έναν θεμελιώδη νοητικό χώρο.

Η αλληλοπεριχώρηση ελλειπτικών οργανικών σχημάτων χαρακτηρίζει και τα μεγάλων διαστάσεων ζωγραφικά έργα της, εντείνοντας την αίσθηση της σωματικότητας και της χειρονομίας.  Σε μια πρόσφατη ενότητα έργων όπου δοκιμάζει μια «καινούρια φόρμα» και εντάσσει το στοιχείο της επιτέλεσης, η Δέσποινα Φλέσσα διερευνά την ενσώματη-νοητική σχέση του ανθρώπου με τη φύση και μετατρέπει τα αποτυπώματα φυλλωμάτων ή άλλων μοτίβων εμπνευσμένων από παλαιότερα έργα σε εκμαγεία στο χρώμα του δέρματος. Τα φωτογραφίζει και στη συνέχεια δημιουργεί φωτογραφικά κολάζ μέσα από μια αδιόρατη ψηφιακή επεξεργασία, τα οποία τα αναπαριστούν ενσωματωμένα –όπως ένα μόσχευμα– σε μια ανοιχτή παλάμη που μοιάζει με αποτέλεσμα προσθετικής χειρουργικής.

«Εστιάζω την προσοχή μου στην παλάμη, η οποία συμβολίζει το καταστροφικό άγγιγμα του ανθρώπου στη φύση, διατυπώνοντας παράλληλα το ερώτημα του πώς μπορώ να κάνω τη φύση σώμα του εαυτού μου, πώς η φύση μπορεί να βιωθεί με έναν πιο “σπλαχνικό”, ενστικτώδη και πρωτογενή τρόπο. Η παλάμη μπορεί αφενός να γίνει αντιληπτή ως ένας χάρτης ερμηνεύσιμος μέσα από την πανάρχαια γλώσσα της μαντικής τέχνης, αφετέρου ως ένα μέλος του μετα-ανθρώπινου σώματος, ενός δημιουργήματος της βιοτεχνολογίας, το οποίο συνενώνει το τεχνητό με το φυσικό, μια μορφή επιστήμης που ερευνά τους μηχανισμούς της φύσης, ιδωμένης μέσα από τη φιλοσοφική της διάσταση και με τη σημασία που είχε σε τελετουργίες και δοξασίες άλλων πολιτισμών. Παραπέμποντας σ’ ένα είδος αλχημείας, η εικόνα της παλάμης υποδηλώνει επίσης τη φαντασία ως πεδίο συνάντησης της τέχνης με την επιστήμη». Τα έργα της αναζητούν μια ενοποιητική αρχή, αποδίδοντας τον τρόπο με τον οποίο βιώνει η καλλιτέχνιδα την πραγματικότητα. Με αφετηρία αυτή την εμπειρική προσέγγιση, η Δέσποινα Φλέσσα θέτει ως προτεραιότητα έναν τρόπο δουλειάς που διαπνέεται από μια πνευματικότητα, με απώτερο σκοπό την ανάδειξη μιας πηγαίας και εσωτερικής αλήθειας. 

Ύστερα από τις σπουδές της στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (στο εργαστήριο του Τάσου Χριστάκη), στη διάρκεια των οποίων, και με την υποστήριξη του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στο Edinburgh College of Art, η Δέσποινα Φλέσσα ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ. Μόλις έναν χρόνο μετά την αποφοίτησή της παρουσίασε τη δουλειά της  σε  διατομική έκθεση (με τον Δημήτρη Εφέογλου) στην γκαλερί Ζουμπουλάκη και πραγματοποίησε ατομική έκθεση στην pop/off/art gallery της Μόσχας, έναν χώρο στον οποίο θα επιτρέψει για μια ατομική έκθεση, τον Ιούνιο του 2025.

Έχει συμμετάσχει σε πλήθος ομαδικών εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι: Open-Ended (επιμέλεια: Γεωργία Λιάπη), Ειδύλλια Οδός (επιμέλεια: Μαρία Μαραγκού) στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης και στην Τεχνόπολη, The State of Emergency Has Become the Rule στον βερολινέζικο χώρο τέχνης  HAUNT//frontviews e.V., στο ΜΟΜus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών της Θεσσαλονίκης (στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης) και στο ΙΣΕΤ (Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης), ενώ έχει βραβευτεί και από το πρόγραμμα Artworks (το πρόγραμμα Υποστήριξης Καλλιτεχνών-Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος).

Από το 2015, είναι ενεργό μέλος της διεθνούς καλλιτεχνικής κολεκτίβας frontviews, με έδρα το Βερολίνο και σκοπό την προβολή οικολογικών ζητημάτων ή επίκαιρων ζητημάτων μέσω της τέχνης, καθώς και τη συνεργατικότητα τόσο μεταξύ των καλλιτεχνών όσο και ανάμεσα σε χώρους τέχνης που διαχέουν την τέχνη στο ευρύτερο κοινό.

Φωτογραφίες

Ακολουθήστε την Δέσποινα Φλέσσα
Website
Επικοινωνία
despinaflessa@gmail.com