Η τέχνη του Γιάννη Μήτρου προσπαθεί να διεισδύσει στα πιο βαθιά νοήματα της ύπαρξης.
Γιάννης Μήτρου
Αναζητώντας όρια και συνδέσεις
Κείμενο: Μάρνη Χατζηεμμανουήλ
H παραστατική τέχνη του Γιάννη Μήτρου σκάβει στις μύχιες σκέψεις, στα καταγωγικά στοιχεία των ελευθεριών, των αγκυλώσεων, της πολιτικής, της διαμαρτυρίας, της συνύπαρξης, του νοήματος, του δράματος, της ίδιας της ζωής, αναδεικνύοντας το ιδεώδες, ωθώντας μας να ξεπεράσουμε κάθε σύνορο. Ταξιδεύουμε μέσα από μία αυθεντική εμπειρία, μέσα από την περφόρμανς αρτ που, όπως λέει ο ίδιος, «πήρε τέτοιες διαστάσεις στην σύγχρονη τέχνη γιατί πατάει σε κάτι πολύ θεμελιακό, στην παραστατική ιδιότητα του ανθρώπου».
Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, visual-performance καλλιτέχνης, σκηνοθέτης, ερευνητής της Φιλοσοφίας των Μέσων σε σχέση με την Ψυχανάλυση, ιδρυτής και Διευθυντής του Εργαστηρίου Έρευνας-Παραστατικών Τεχνών «Alma Kalma», o Γιάννης Μήτρου εργάζεται καλλιτεχνικά και ερευνητικά σε Ελλάδα και εξωτερικό, παρουσιάζοντας στο κοινό τις εξαιρετικές συνθέσεις του. «To παραστασιακό φαινόμενο μπορεί να συνδυαστεί τόσο με το τελετουργικό φαινόμενο όσο και με κάθε είδους παραστασιακή μορφή. Η σύνδεση με τη visual art ξεκινά από την ανάγκη των καλλιτεχνών στις αρχές του 20ού αιώνα να ανακαλύψουν εκ νέου το ζωντανό σώμα, συνυφαίνοντας πολύπλευρα και πολυμορφικά την τέχνη με τον χώρο και τη ζωή».
Πτυχιούχος του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, υπότροφος του Ινστιτούτου Πυρηνικής Σύντηξης στο Orsay, Paris-Sud για πρωτότυπη επιστημονική έρευνα, εκπόνησε την διδακτορική του διατριβή με θέμα «Φαινομενολογία του ασυνειδήτου: Το παράδειγμα του λακανικού πεδίου», σε μια σύμπραξη του τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του ΑΠΘ με το τμήμα Ψυχανάλυσης, Paris VIII. Μέχρι τώρα έχει συνεργαστεί με το Ινστιτούτο Jerzy Grotowski, Βρότσλαβ, Πολωνία, το Workcenter of Jerzy Grotowski & Thomas Richards, Ποντεντέρα, Ιταλία, το Τμήμα Παραστατικών Πειραματικών Τεχνών της Ακαδημίας Τέχνης της Μόσχας, τον χώρο τέχνης Art Klub, Νέα Ορλεάνη, ΗΠΑ κ.ά.
Η έρευνά του επικεντρώνεται στη σχέση μεταξύ τέχνης και επιστήμης. «Η θεαματοποίηση ορισμένων τελετουργιών μπορεί να προέρχεται ως αναγκαιότητα μέσα από κοινωνικές κρίσεις, αποτελώντας ρυθμιστικό παράγοντα με τον τρόπο που τη χειρίστηκαν κατά καιρούς οι παραδοσιακές κοινωνίες. Ακολουθώντας τον Turner, το τελετουργικό γεννιέται προκειμένου να γίνει αποδεκτή η κρίση ή, μέσα από διεργασίες, να προκύψει το νέο που θα εκδιώξει ή θα ενσωματώσει κοινωνικά το στοιχείο που παράγει την κρίση. Ο Grotowski εκπαιδεύει τους περφόρμερ του, δημιουργώντας μια παραστατική δομή, η οποία επιδιώκει την ανάπτυξη και διεύρυνση της συνείδησης και μιας άλλης αντίληψης, μέσα από ένα είδος άσκησης με καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά. Ενέχει δηλαδή το αισθητικό στοιχείο, το οποίο στη λογική του Grotowski οφείλει να μετασχηματιστεί σε υπερ/αισθητικό, δηλαδή να έρθει σε επαφή με οποιονδήποτε άνθρωπο ανεξάρτητου κοινωνικής και πολιτισμικής αναφοράς και να επιφέρει κραδασμούς».
Κρατώντας τη φλόγα της δημιουργίας άσβεστη, ο Γιάννης Μήτρου δίδαξε επί σειρά ετών στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ και στο μεταπτυχιακό «Τέχνη και Δημόσια Σφαίρα», ενώ θα διδάξει στο νέο
διατμηματικό μεταπτυχιακό (ΑΣΚΤ-ΕΚΠΑ) με τίτλο: «Ιερό και Τέχνη». Βραβευμένος από το Grotowski Institute, έχει βάλει την προσωπική του σφραγίδα στην πρωτοποριακή μέθοδο «Βιοδυναμική και Αρχή Ελαχίστων Δράσεων», που συνδυάζει τις παραδοσιακές ανατολικές τεχνικές του θεάτρου με τις σύγχρονες παραστατικές τέχνες, και εκπονεί μεταπτυχιακές και διδακτορικές διατριβές σε Ελλάδα και εξωτερικό που εμβαθύνουν στον τρόπο της έρευνας και της μεθοδολογίας του για τις παραστατικές τέχνες σε συνάρτηση με την ψυχανάλυση και τη φιλοσοφία. «Καταπιάστηκα ως ηθοποιός και σκηνοθέτης με το θέατρο μέσα από την εμμονή μου να δημιουργώ ταμπλό βιβάν, δηλαδή ζωντανούς ζωγραφικούς πίνακες. Το οπτικό στοιχείο με τροφοδοτεί με περιεχόμενο και αποδίδει συναισθήματα και καταστάσεις, προσφέροντας στον θεατή ένα θέαμα πολύπλοκο και πολύμορφο μέσα από την εικαστική τέχνη».
Η σύνδεση με τη visual art ξεκινά από την ανάγκη των καλλιτεχνών στις αρχές του 20ού αιώνα να ανακαλύψουν εκ νέου το ζωντανό σώμα, συνυφαίνοντας πολύπλευρα και πολυμορφικά την τέχνη με τον χώρο και τη ζωή. H performance art πήρε τέτοιες διαστάσεις στην σύγχρονη τέχνη γιατί πατάει σε κάτι πολύ θεμελιακό, στην παραστατική ιδιότητα του ανθρώπου.
Οι καλλιτεχνικές του δράσεις παρουσιάζονται σε μεγάλους χώρους τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, που «λειτουργούν ως κύρια εγκατάσταση, όπως μουσεία, γκαλερί, μνημεία». Η χορογραφική και χωρογραφική προσέγγισή του στηρίζεται στη βιο-δυναμική του μέθοδο -που αναπτύσσει από το 2009- των «σωματικών πτυχώσεων» και τη σχέση που παράγουν στον χώρο με τα αντικείμενα και τις άλλες μορφές παράστασης, όπως είναι τα πολυμέσα και άλλες εγκαταστάσεις. «Πρόκειται για ένα όλον, το οποίο πραγματώνεται δια-σωματικά και διαμεσικά, μέσα από τη “σύντηξη” των διαφόρων συμβάντων που περιέχονται στη συνολική performance και τη χρήση των μέσων», μας εξηγεί σχετικά.
Η τέχνη του Γιάννη Μήτρου έχει αναφορές στη γλυπτική, και πιο συγκεκριμένα στη μελέτη των σωμάτων της αναγεννησιακής περιόδου, στη Ρωσική Πρωτοπορία, και πιο συγκεκριμένα στη σχέση της εικαστικής εγκατάστασης με το σώμα ως κινούμενο έργο όπως προκύπτει από τη βιο-μηχανική μέθοδο του Meyerhold, καθώς και την έρευνα του Πολωνού αναθεωρητή και στοχαστή των παραστατικών
τεχνών, Jerzy Grotowski, εκπροσώπου της Arte Povera και εμπνευστή της προσέγγισης «τέχνη ως όχημα». «Η μελέτη μου στη Ρωσική Πρωτοπορία αφορούσε την εξέλιξη και διαμόρφωση μιας άλλης συνθήκης του σώματος σε ένα θέατρο ανατρεπτικό σε όλα του τα στοιχεία. Ήταν το θέατρο του Meyerhold, που το φορμαλιστικό του μοτίβο, ο ρυθμικός λόγος και η εικαστική αντίληψη του χώρου δράσης, πάντα σε συνάρτηση με τη σωματικότητα των ηθοποιών, διάνοιξε την αντίληψή μου για το θέατρο. Από την άλλη, το σύμπαν της νέας γλώσσας, εκτεινόμενο μέχρι την οντολογία του Malevich, αναδιέταξε σε κάθε επίπεδο τη σχέση μου με μια έννοια της “ζωντανής” τέχνης, η οποία δεν θα μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί αλλά θα επέτρεπε μια ρευστοποίηση των ορίων της ως προς το μέσο και τη γλώσσα τους».
Η θέση του ότι η πατριαρχική αντίληψη της γνώσης και η σχεδόν ταύτιση της τελευταίας με το αμάλγαμα της πληροφορίας τον οδήγησε σε άλλες μορφές συγκρότησης του γνωσιακού πεδίου, με προθετικότητα στη μάθηση ως επιτελεστικότητα του λόγου. «Μια επιτελεστικότητα που γίνεται επιτέλεση, ξεκινώντας από το ανεκπαίδευτο και το αόριστο των γενικών «χειρονομιών», που εμπλουτίζονται σωματικά από καλλιτέχνες που εγγράφονται στο εικαστικό πεδίο. Τότε, περνάμε στη «γλώσσα» του περφόρμερ, των μίμων και των δρώντων στις διάφορες λαϊκές παραδόσεις, των οποίων
η προθετικότητα δεν στρέφεται προς το αισθητικό αλλά προς το κοινωνικό».
Η μονογραφία του με τίτλο Performance art: ασυνείδητο, σώμα, παραστασιακή πράξη αποτελεί μια πρωτότυπη επιστημονική έρευνα, η οποία συνδέει το φαινόμενο της τέχνης με τη ψυχανάλυση ως υπόθεση μιας νέας αισθητικής των μέσων μέσα από μια φαινομενολογική προσέγγιση. Η δεύτερη μονογραφία του με τίτλο Φαινομενολογία και αισθητική των μέσων και σωματικότητα στη ψηφιακή εποχή αποτελεί το πρώτο βιβλίο στη φιλοσοφία των μέσων με φαινομενολογική προσέγγιση και λακανική κατεύθυνση.
Η συνεργασία του Γιάννη Μήτρου με την ΕΡΤ3 το 2017 σε μία σειρά πολιτιστικών εκπομπών είχε ως στόχο την ανάδειξη της ενεργούς σχέσης της τέχνης με την πραγματικότητα σε πολιτικό, κοινωνικό και
αισθητικό επίπεδο, αλλά και τη διερεύνηση της αέναης ανθρώπινης αναγκαιότητας να παράγεται πολιτισμός. «Η ιδέα της χρήσης μαζικών μέσων, όπως είναι η τηλεόραση, προκειμένου να διαδοθούν έννοιες και να προβληθεί μια επιστημονική τοποθέτηση υλοποιήθηκε με δεκατέσσερις ημίωρες εκπομπές με θέμα τα κινήματα της τέχνης στον 20ό αιώνα. Το Μαύρο Τετράγωνο πραγματευόταν το
πολιτικό και το αισθητικό διατέμνοντας έννοιες της φιλοσοφίας και της ψυχανάλυσης με διεπιστημονική και δια-καλλιτεχνική προσέγγιση. Η ιδέα, η αρχισυνταξία, η επιστημονική διεύθυνση της έρευνας, καθώς και η παρουσίαση της εκπομπής, ήταν δικά μου. Το εγχείρημα περιλάμβανε και άλλα μέσα όπως animation, video art, live actions κ.ά., δημιουργώντας έτσι ένα τοπίο λόγου και εικόνων που είχαν ως κατεύθυνση την αποσαφήνιση εννοιών και την πολύμορφη μετάδοση ιστορικών πληροφοριών. Στην ουσία, απαντούσε στο ερώτημα αν μπορεί μια εκπομπή τέχνης με φιλοσοφικό και διεπιστημονικό χαρακτήρα να απευθυνθεί στο ευρύ τηλεοπτικό κοινό και να αποδώσει δύσκολες έννοιες.
Ο Γιάννης Μήτρου έχει επιμεληθεί μέχρι τώρα 14 εκθέσεις σε γκαλερί, μουσεία και άλλους χώρους τέχνης, έχει δημιουργήσει νέους θεσμούς όπως το International Forum for Performance art, που από το 2019 αποτελεί παράλληλο και αυτόνομο πρόγραμμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας. Η θεματολογία του Forum καλύπτει ένα ευρύ φάσμα των τεχνών με έμφαση στη σωματικότητα και τη διαμεσικότητα, προβάλλοντας ταινίες επιτέλεσης (video performance, digital performance) και εικαστικές ταινίες από όλο τον κόσμο, ενώ οι θεωρητικές εργασίες του αποτελούν σημαντικό κομμάτι της διοργάνωσης και ενέχουν διεπιστημονικό χαρακτήρα.
