Ανάμεσα από τα διασταυρούμενα πυρά του ορατού και του νοητού, του απεικονισμένου και του φαντασιακού, της κατανόησης και της ερμηνείας, ο Βασίλης Ζωγράφος διέρχεται ένα ποτάμι χρωμάτων, συνθέσεων και αφηγήσεων με το καθαρά προσωπικό του ιδίωμα.
Βασίλης Ζωγράφος
Έργα που αναδημιουργούν τον κόσμο
Κείμενο: Μάρνη Χατζηεμμανουήλ
Ο Βασίλης Ζωγράφος είναι ένας εικαστικός δημιουργός, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, ιδρυτής του Vita Zita studio, όπου οργανώνει εκθέσεις κυρίως νέων καλλιτεχνών. Έχοντας αφιερώσει περισσότερα από είκοσι πέντε χρόνια στη δημιουργία, ο καλλιτέχνης με καταγωγή από τη Λέσβο ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη που
τόσο αγάπησε. Ωστόσο, μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. «Τα ταξίδια, η προετοιμασία των εκθέσεων, η βιβλιογραφική έρευνα, η παρακολούθηση καλλιτεχνικών γεγονότων αποτελούν τους σταθερούς πυλώνες της καθημερινότητάς μου», αναφέρει σχετικά.
Κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων στη ζωγραφική από την Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Χρόνινγκεν της Ολλανδίας και από το Διατμηματικό Πρόγραμμα της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με θέμα «Προστασία, Συντήρηση και Αποκατάσταση Έργων Τέχνης και Μηχανισμών», ο
Βασίλης Ζωγράφος πιστεύει ότι «η τέχνη διδάσκεται από τα πάντα. Οι σχολές συντονίζουν τον τρόπο που βλέπεις και σκέφτεσαι, αλλά έχει μεγάλη σημασία να ανακαλύψεις εσύ ο ίδιος τον καθαρά προσωπικό σου τρόπο δημιουργίας. Η διδασκαλία απαιτεί σεβασμό τόσο στο σύνολο των φοιτητών όσο και σε κάθε ατομικότητα ξεχωριστά. Όσο για την έννοια του ταλέντου, τη θεωρώ αρκετά ξεπερασμένη πλέον. Αντιλαμβάνομαι το ταλέντο κυρίως ως το αυξημένο ενδιαφέρον που οδηγεί σε εξειδικευμένες δεξιότητες».
Έχει στο ενεργητικό του είκοσι μία ατομικές εκθέσεις σε χώρους όπως το πρώην Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και το The Helen Day Art Center στο Βερμόντ των ΗΠΑ, ενώ έχει σταθερή παρουσία στις γκαλερί Ελευθερία Τσέλιου (Αθήνα), Λόλα Νικολάου (Θεσσαλονίκη) και Espace L (Γενεύη), καθώς και συμμετοχή σε πάνω από πενήντα ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα, Ευρώπη, ΗΠΑ, Βραζιλία, Τουρκία, Κίνα. Ο Βασίλης Ζωγράφος αποσπά εξαιρετικές κριτικές για τα έργα του, όπως αυτή της Θάλειας Στεφανίδου, ιστορικού και κριτικού τέχνης και επιμελήτριας εκθέσεων, η οποία τον θεωρεί ως έναν από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους, σημειώνοντας: «Η αινιγματική διάθεση, η αμφισημία και η ψυχολογική φόρτιση είναι χαρακτηριστικά της δουλειάς του. Το έργο του συνενώνει ετερόκλητα στοιχεία όπως ο ρεαλισμός και η φαντασία, το εφήμερο και το δηλωτικό, η ειρωνεία και η σύγχυση, τα οποία είναι στενά συνυφασμένα με την εικαστική του γλώσσα, σκιαγραφώντας μια λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε μια αναγνωρίσιμη καθημερινότητα και σε έναν παράξενα ονειρικό κόσμο».
Από τις εκθέσεις του αναφέρουμε επιλεκτικά τις ατομικές στην γκαλερί Espace L, Γενεύη (2024, 2022, 2018, 2017), στην γκαλερί Ελευθερία Τσέλιου, Αθήνα (2020, 2015), στο The Current, Βερμόντ, ΗΠΑ (2019), στην γκαλερί Λόλα Νικολάου, Θεσσαλονίκη (2023, 2018), στο πρώην Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (2012), στην γκαλερί Μπαταγιάννη, Αθήνα (2012, 2009), στην γκαλερί Mirta Demare, Ρότερνταμ (2011), όπως και τις διεθνείς του συμμετοχές στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα (2018), στο Εθνικό Μουσείο Κίνας, Πεκίνο (2017), στο SESC Belenzinho, Σάο Πάολο (2017), στο MuCEM, Μασσαλία (2014), στην 1η και 4η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (2007, 2014).
«Όταν ήμουν φοιτητής με είχαν συνεπάρει οι μεγάλοι δημιουργοί όπως ο Tintoretto, ο Giotto, ο Vermeer, ο Manet, ο Balthus. Αργότερα ανακάλυψα τον Richter, τον Tuymans, τον Borremans και πολλούς άλλους. Σε κάθε περίπτωση με ενδιαφέρουν οι ποικίλες δράσεις καλλιτεχνών της σύγχρονης εικαστικής πράξης». Η επίσκεψή μας στο εργαστήριό του αποδείχθηκε διαφωτιστική, καθώς είδαμε τον χώρο όπου εναποθέτει την ψυχή του και παρουσιάζει την πολυδιάστατη δουλειά του, αποκωδικοποιώντας τις λεπτές ισορροπίες. «Στη ζωγραφική μου επιδιώκω με το καταστάλαγμα από την “παλαιά” γνώση να ξαναφτιάξω ένα όλον. Αποτυπώνω με κριτικό βλέμμα στοιχεία τόσο από το παγκοσμιοποιημένο τοπίο της σημερινής δυτικής κουλτούρας όσο και επιλογές από εμβληματικά μουσειακά αντικείμενα παλαιότερων εποχών ή παραδόσεων, τα οποία πέρασαν στη συλλογική μνήμη και λειτουργούν μέσα σε, αλλά κυρίως πέρα από, τα σύγχρονα κοινωνικά συμφραζόμενα».
Στη ζωγραφική μου επιδιώκω με το καταστάλαγμα από την “παλαιά” γνώση να ξαναφτιάξω ένα όλον. Αποτυπώνω με κριτικό βλέμμα στοιχεία τόσο από το παγκοσμιοποιημένο τοπίο της σημερινής δυτικής κουλτούρας όσο και επιλογές από εμβληματικά μουσειακά αντικείμενα παλαιότερων εποχών ή παραδόσεων, τα οποία πέρασαν στη συλλογική μνήμη και λειτουργούν μέσα σε, αλλά κυρίως πέρα από, τα σύγχρονα κοινωνικά συμφραζόμενα
Τα έργα ζωγραφικής και κεραμικής του Βασίλη Ζωγράφου υπερβαίνουν την απεικόνιση και αναδημιουργούν τον κόσμο, παραπέμποντας άθελά τους στον μύθο του Πυγμαλίωνα, ο οποίος ζήτησε τη θεϊκή βοήθεια για να δώσει πνοή στα άψυχα αντικείμενα. Ο συγγραφέας και καθηγητής Αισθητικής και Φιλοσοφίας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, Θωμάς Συμεωνίδης, αναφέρει: «Περισσότερο από μια κριτική της αναπαράστασης, της υλικότητας και της αυτονομίας του μέσου, δίνεται έμφαση στην αισθητική ομορφιά και στη στοχαστικότητα των αντικειμένων και των εικόνων. Η επίτευξη μιας ενεργητικής παθητικότητας, αυτό είναι το σημάδι της ομορφιάς· έκφραση μιας ριζικής αδιαφορίας». Ο ίδιος ο Βασίλης Ζωγράφος λέει για τα έργα του: «Είμαι εικαστικός δημιουργός που δουλεύει στις δυο διαστάσεις, σε διαφορετικού τύπου υποστρώματα, καμβάς, χαρτί, αλουμίνιο. Άρχισα να εκθέτω κεραμικά assemblages τα τελευταία πέντε χρόνια. Αυτού του τύπου τις διαδικασίες τις αντιλαμβάνομαι ως μια άλλη εκδοχή της ζωγραφικής».
Ο ιστορικός και κριτικός τέχνης και επιμελητής εκθέσεων, Ντένης Ζαχαρόπουλος, σημειώνει για το έργο του Βασίλη Ζωγράφου: «Εμείς ως θεατές περιεργαζόμαστε κι αναλογιζόμαστε τη δυνατότητα να κατοικηθεί ένας χώρος εκπλήξεων, γυμνός και στοιχειωμένος, αθώος και άσπιλος, κι όμως τρομερός και τρομαχτικός μέσα από την οικειότητα και τη σχεδόν άμεση άνεση με την οποία θα μπορούσαμε να δούμε αυτό που δεν λέγεται και να πούμε αυτό που δεν φαίνεται: σαν ζωγράφοι ή σαν μέρος της δημιουργίας; Το έργο προσκαλεί και προκαλεί. Κι όμως, με πόση σύνεση κι αιδώ ο ζωγράφος μάς προειδοποιεί και με τι αυστηρή σεμνότητα μας αποτρέπει!»
Στο πατάρι του εργαστηρίου του περπατάμε ανάμεσα σε έργα που έρχονται από διαφορετικές εποχές, τόσο χρονικές όσο και εσωτερικές. Συμπλέγματα, ζωγραφικές παραστάσεις, ανάγλυφες εικόνες. Ποια όμως είναι τα θέματα με τα οποία έχει ασχοληθεί στους πίνακές του; Τι σημαίνουν; «Το θέμα στη ζωγραφική είναι η αφορμή για να δημιουργήσεις μια σύνθεση, η οποία στη συνέχεια ανοίγεται σε πολλαπλές αναγνώσεις. Το να αναγνωρίσει κανείς ένα θεματικό μοτίβο σε ένα έργο δεν σημαίνει και πολλά πράγματα. Σημασία έχει να οδηγήσει κάποιον σε δικούς του συνειρμούς, δικές του αλληγορίες, δικά του σύμβολα. Ο καθένας αντιλαμβάνεται το οποιοδήποτε έργο τέχνης ανάλογα με τις προσλαμβάνουσές του».
Σύμφωνα με τη Stéphanie Bertrand, συγγραφέα, ιστορικό και κριτικό τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων, το σύνολο του έργου του Βασίλη Ζωγράφου πραγματεύεται τη σύγχρονη κρίση στην αναπαράσταση: «Μια κρίση που εντοπίζεται στην ανικανότητα των προσωπικών εικόνων να δηλώσουν κάτι, καθώς αναδεικνύονται αδιαφοροποίητες από την αέναη ροή στερεοτυπικών αναπαραστάσεων. Η στιλιστική του προσέγγιση ταλαντεύεται ανάμεσα στην εικονογράφηση εγχειριδίων και έναν ρεαλισμό που φανερώνει προβληματισμό, ενώ παράλληλα παρακάμπτει τη δίχως νόημα σαγήνη της ακαδημαϊκής μεθόδου, αλλά και την εύκολη κριτική γύρω από το τι είναι καλή και κακή ζωγραφική».
Αποζητά άραγε το κοινό; Έχει το βλέμμα του στραμμένο σε αυτό όταν ζωγραφίζει και απεικονίζει τον εσωτερικό του κόσμο; «Αν με ρωτάτε, η καθαυτή καλλιτεχνική δημιουργία είναι αναμφισβήτητα μια ανάγκη εσωτερική. Αναμετρείσαι με τον εαυτό σου, καθώς είσαι ο δημιουργός και ο πρώτος θεατής του έργου σου. Το κοινό έρχεται μετά». Για τον Βασίλη Ζωγράφο, η επιβράβευση του έργου του είναι η αναγνώριση από ειδικούς, η επιλογή για συμμετοχή σε διεθνή fora και φυσικά τα εύσημα από ανθρώπους που εκτιμά στον περίγυρό του. Δεν είναι άνθρωπος των μεγαλεπήβολων στόχων, μότο του είναι «να ζεις στο τώρα», ενώ σκοπός ζωής για εκείνον είναι η αυτογνωσία. Μιλώντας για τους φίλους του λέει ότι «με χαρακτηρίζουν ευήκοον ους και ήρεμο συνομιλητή. Απεχθάνομαι τις διαμάχες, όλες τις μορφές βίας, το κακοπροαίρετο από όπου κι αν προέρχεται».
Συνειδητοποιεί ότι η Θεσσαλονίκη «παραμένει μια αστική πόλη που παρέχει έναν άνετο τρόπο ζωής σε κατοίκους και επισκέπτες», ωστόσο δεν είναι η πόλη «που δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιτεχνική δημιουργία». Αναγνωρίζει ωστόσο την προσπάθεια συγκεκριμένων διοργανώσεων που «παρέχουν στην πόλη ενισχυτικές
καλλιτεχνικές ενέσεις, όπως η Μπιενάλε που διοργανώνει το MOMus και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου». Σήμερα, όπως λέει, «σημαντικό ρόλο για την αναγνώριση των καλλιτεχνών παίζουν οι θεσμοί όπως τα μουσεία και τα ιδρύματα, οι επιμελητές τέχνης και οι εμπορικές γκαλερί, που κατά κάποιο τρόπο υπαγορεύουν στο κοινό ορισμένες κατευθύνσεις». Έργα του υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές, σε μουσεία όπως το ΕΜΣΤ και το MOMus, καθώς και σε διεθνείς εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Φωτογραφίες
