H οξυγραφία είναι τέχνη απαιτητική και χρονοβόρα. Περιλαμβάνει πολλές επιμέρους τεχνικές, αρκετή αλχημεία και μπόλικη δουλειά στην κουζίνα.
Χριστόφορος Κατσαδιώτης
Χαραγματιές από το ασυνείδητο
Κείμενο: Μάρνη Χατζηεμμανουήλ
Η τέχνη του σοκάρει, ξεσηκώνει, επαναστατεί. Δεν έχει ως προορισμό να φανεί λογικοφανής, προφανής, τετριμμένη. Γειτονεύει με το βαθύτερο είναι μας, την ανείπωτη εμπειρία του εσωτερικού μας εγώ. Κάθε χάραγμά του στο μέταλλο και κάθε αποτύπωση στο χαρτί είναι και μια διαδρομή από τα έγκατα της ψυχής προς το συνειδητό. Ο βραβευμένος χαράκτης Χριστόφορος Κατσαδιώτης προκαλεί και σκανδαλίζει, ενώ την ίδια στιγμή παραδέχεται ότι «τα δημιουργήματά μας μοιάζουν σε εμάς όταν είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας και βρίσκουμε το σθένος να αναμετρηθούμε με τους φόβους μας». Σημειώνει, παράλληλα, ότι και ο ίδιος έμεινε έκπληκτος όταν βρέθηκε ασυναίσθητα σε έναν τόπο όπου «η λογική δυσχεραίνει τη ροή της έκφρασης». Από τον ψυχοθεραπευτή του έμαθε πως είχε εισχωρήσει στον χώρο του ασυνείδητου, εκεί όπου κυριαρχούν οι υπαρξιακές αναζητήσεις. «Ανασύρω από τα σκοτάδια μου, δηλαδή από έναν κόσμο άυλο, συναισθήματα και τους δίνω μορφή εδώ, στον υπαρκτό κόσμο». Μεγάλο ενδιαφέρον τού προκαλούν όλοι οι θεατές των έργων του, ακόμη και όσοι του γυρνούν την πλάτη, γιατί η τέχνη του «αγγίζει διάφορες κρυμμένες χορδές της ύπαρξης τους, πυροδοτώντας μια συναισθηματική αμηχανία». Αντιμετωπίζει τη δουλειά του ως «ένα από τα καλύτερα αντικαταθλιπτικά. Κρατώ σημειώσεις και φωτογραφίες, αποτυπώνω εκφράσεις προσώπων, ψάχνω μοτίβα σε καλσόν και κάγκελα μπαλκονιών, μετράω τους ορόφους, ψάχνω στα σκουπίδια και, πάνω απ’ όλα, ταξιδεύω πολύ».
Όπως αναφέρει ο καλλιτέχνης, «η οξυγραφία είναι τέχνη απαιτητική και χρονοβόρα. Περιλαμβάνει πολλές επιμέρους τεχνικές, αρκετή αλχημεία και μπόλικη δουλειά στην κουζίνα. Ωστόσο, νιώθω πως το αποτέλεσμα με δικαιώνει, έστω και έπειτα από κοπιώδη προσπάθεια. Χρειάζεται και λίγη μαζοχιστική διάθεση σε αυτή τη δουλειά, είναι η αλήθεια. Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες είχε γράψει κάποτε: “οι μήτρες πρέπει να είναι δουλεμένες με την ασύλληπτη υπομονή της απογοήτευσης”». Διαφορετικές μήτρες, η μία τυπωμένη πάνω στην άλλη, δίνουν τους χρωματισμούς στα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη. «Κάθε απόχρωση τη φτιάχνω εγώ, δεν προέρχεται από σωληνάριο. Όσο τραχιά κι αν είναι η όψη των ζωόμορφων πρωταγωνιστών μου, η απαλή χρωματική παλέτα έρχεται να εξισορροπήσει την εικόνα. Μάλιστα, ό,τι απομένει από τις ατελείωτες δοκιμές προκειμένου να πετύχω τον επιθυμητό χρωματισμό, το κόβω σε κομματάκια και το επανατοποθετώ ως παζλ πάνω σε άλλα χαρακτικά δημιουργώντας νέες συνθέσεις. Στη συνέχεια, για να ενώσω τα νέα έργα, ράβω κάθε κομματάκι χαρτιού με το αντίστοιχο χρώμα κλωστής ώστε να μην είναι ορατό από τον θεατή. Πρόκειται για μια βιωματική πράξη, μήπως και καταφέρω απομακρύνω τις φοβίες της αποσταθεροποίησης. Όπως πάντα, φυσικά, όλο αυτό με οδήγησε κάπου τελείως διαφορετικά».
Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης, που μοιράζει τη ζωή και τη δουλειά του ανάμεσα σε Αθήνα και Παρίσι, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971. Στην επαγγελματική του διαδρομή εργάστηκε αρχικά για 15 χρόνια ως δημοσιογράφος, προτού τον κερδίσει η τέχνη. Σπούδασε Χαρακτική στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών τεχνών, του ΑΠΘ (2009-2014), με καθηγητές τους Ξενοφώντα Σαχίνη και Μανόλη Γιανναδάκη.
Mε το πρόγραμμα LLP-Erasmus βρέθηκε στην Ακαδημία Eugeniusz Geppert Academy of Art and Design, στο Βρότσλαβ της Πολωνίας, όπου παρακολούθησε μαθήματα χαρακτικής με τους καθηγητές Christopher Nowicki και Przemysław Tyszkiewicz. «Ο θεατής μπορεί να δώσει πολλές ερμηνείες στην τέχνη μου, όπως το να την παρομοιάσει με μια θεατρική σκηνή. Οι πρωταγωνιστές είμαστε εμείς οι ίδιοι, ο καθημερινός άνθρωπος που βλέπουμε στο λεωφορείο, αυτός που έχει στραπατσαριστεί από οποιαδήποτε αιτία. Ο άνθρωπος που, εσκεμμένα ή μη, βρίσκεται εκτός συνόλου είναι ο κεντρικός ήρωας στην τέχνη μου. Υπάρχει πλοκή στα έργα μου, κάτι που είναι πάντα στο χείλος να συμβεί, κατά που δεν γίνεται ποτέ τελείως ξεκάθαρο. Προτιμώ τις διεξόδους πλοκής παρά τις δικλείδες διαφυγής. Ο θεατής μπορεί να διαβάσει την εικόνα ανάλογα με τις επιθυμίες του και να δώσει τη δική του εκδοχή. Γι’ αυτό και αποκαλώ συχνά αναγνώστες τους θεατές των έργων μου», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ανασύρω από τα σκοτάδια μου, δηλαδή από έναν κόσμο άυλο, συναισθήματα και τους δίνω μορφή εδώ, στον υπαρκτό κόσμο. Τα δημιουργήματά μας μοιάζουν σε εμάς όταν είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας και βρίσκουμε το σθένος να αναμετρηθούμε με τους φόβους μας.
«Αποτυχία, αγωνία, απελπισία, αστοχία, εγκράτεια, εκδίκηση, αυτοκαταστροφή, ανατροπή, ενοχή, αποκλεισμός, ντροπή, ψέμα, αλλά και ό,τι υποβόσκει καμουφλαρισμένο» είναι στον πυρήνα της τέχνης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, ο οποίος δηλώνει: «Με τη θεματολογία μου στοχεύω σε ό,τι έχει τη δύναμη να μας ταρακουνήσει. Αναζητώ το κατακάθι και αδιαφορώ για τον αφρό. Εύλογα, λοιπόν, η αισθητική των έργων μου είναι σκοτεινή και μαύρη. Αυτό το στοιχείο, όμως, εμπεριέχει για μένα την πιο μεγάλη δόση γοητείας. Παράλληλα αφήνω ένα σχόλιο, κάνω ένα ψυχολογικό ρεπορτάζ δρόμου. Με ενδιαφέρουν, για παράδειγμα, θέματα όπως η θρησκευτική ανυπακοή ή η ανάγκη τού ανθρώπου να είναι ενταγμένος σε ένα οποιοδήποτε σύνολο».
Το 2011, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης βραβεύτηκε από το ΑΠΘ, και πιο συγκεκριμένα από το πρόγραμμα LLP-Erasmus, το 2012 απέσπασε τιμητική διάκριση στην 1η Μπιενάλε Ελλήνων Σπουδαστών Χαρακτών Ex-Libris, που διοργανώθηκε στην Κρήτη, ενώ το 2017 πήρε βραβείο στο 12ο Διεθνές Φεστιβάλ Athens Animfest. «Θέλησα να δω τα χαρακτικά μου να αποκτούν κίνηση. Έφτιαξα διάφορα έργα animation όπως Το μεταμεσονύχτιο καρουζέλ της χαρακτικής, To θέατρο της χαρακτικής, Η τηλεόραση της χαρακτικής, αλλά και το βίντεο κλιπ για το κομμάτι “Border Blues” του Stéphane Tsapis. Τώρα επεξεργάζομαι ένα καινούργιο animation αυτοσχεδιασμών, όπου η εικαστικός Εύα Τσαγκαράκη και εγώ συνυπάρχουμε με τις χάρτινες φιγούρες των χαρακτικών μου, με τίτλο Μια μέρα ακόμη κι ο Πικάσο θα πεθάνει. Βέβαια, δεν θα μπορούσα να τα κάνω τίποτα από όλα αυτά, χωρίς τους πολύτιμους συνεργάτες μου, τον γραφίστα Νίκο Κορακάκη και τον φωτογράφο Οδυσσέα Βαχαρίδη, μιας και είμαι εντελώς ανίδεος με την τεχνολογία. Εγώ απλώς δίνω τις κατευθυντήριες γραμμές».
Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης πιστεύει ότι η αποστολή του καλλιτέχνη δεν είναι να δίνει απαντήσεις, αλλά να θέτει ερωτήματα. Ο ίδιος αντλεί στοιχεία από τη μυθολογία και τη θρησκεία, που σχετίζονται με τον καρτερικό αγώνα της επιβίωσης και την Πυρφόρο Ανάβαση του Προφήτη Ηλία. «Θεωρώ πως η θρησκεία αποτελεί το πιο κιτς στοιχείο της ανθρώπινης λαογραφίας. Φυσικά, τα έργα μου συνδέονται και με τον υπερρεαλισμό, την απελευθέρωση της φαντασίας και την απουσία της λογικής. Δείτε τον Μινώταυρο, τις Σειρήνες, τον Πάνα, τον Άνουβι και τον Άγιο Χριστόφορο. Όλοι τους ήταν ζωόμορφοι, και ο καθένας είχε τους λόγους του. Ο Χριστιανισμός μάς θεωρεί εκ προοιμίου αμαρτωλούς, απειλώντας ότι θα μας στείλει στην αιώνια κόλαση αν δεν υπακούσουμε. Δείτε με τι μαεστρία χρησιμοποιούν οι θρησκείες την ενοχή και πόσοι πόλεμοι διεξάγονται ακόμη και σήμερα “εις το όνομα του Θεού”».
Συζητώντας για το έργο του Ο χασάπης της λεωφόρου, που απεικονίζει τον Άγιο Γεώργιο με μορφή δράκου να σκοτώνει μία πεταλούδα, μας εξηγεί: «Στην ουσία, σκοτώνει την αθωότητα. Οι περισσότεροι άγιοι στις εκκλησίες ήταν Ρωμαίοι πολεμιστές, οι οποίοι διέπρατταν βιαιοπραγίες, πανέτοιμοι να τιμωρήσουν τους άπιστους, τους εχθρούς, τους αλλότριους. Μου δημιουργήθηκε, λοιπόν, η απορία πώς αυτοί οι άνθρωποι μπορούσαν να διδάξουν και να διαδώσουν τον Λόγο του Θεού, τον Λόγο της αγάπης, της ειρήνης και της αρμονίας». Όσο για το μέλλον του πολιτισμού και της ανθρωπότητας, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης βλέπει «αυτοκαταστροφή και τίποτα άλλο. Όταν σβήσει η ανθρωπότητα, όλα θα ισορροπήσουν. Συχνά μπαίνω στον ρόλο των τελευταίων ανθρώπων, προσπαθώντας να αναλογιστώ τις τελευταίες μέρες, τις τελευταίες στιγμές. Οι αγώνες, οι προσπάθειες, η γνώση, οι έρωτες, οι φιλόσοφοι, οι ιστορίες, όλα χαμένα».
Ο βραβευμένος χαράκτης έχει οργανώσει πολλές ατομικές εκθέσεις σε καλλιτεχνικούς χώρους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με σημείο αφετηρίας το 2010 και το κέντρο χαρακτικής «Ήλιος», στον Δήμο Νεάπολης, στη Θεσσαλονίκη. Ακολούθησαν οι εκθέσεις Κριτική-Ανατροπή-Παραμόρφωση (Χώρος Τέχνης «24» 2011, Αθήνα), Μουσείο χαρτιού (Duszniki Zdrόj, 2012, Πολωνία), Δούρειος Ίππος (Χώρος Τέχνης «24», 2013, Αθήνα), Η εκδίκηση της κοκκινοσκουφίτσας (Halle Saint Pierre, 2015, Παρίσι), Ρομαντικό δείπνο (Γκαλερί De l’Angle, 2016, Παρίσι), Ποιητικά περιστατικά (Γκαλερί Ζουμπουλάκη, 2016, Αθήνα και Φουγάρο, 2017, Ναύπλιο), Μεταποίηση (Γκαλερί Ζουμπουλάκη, 2022, Αθήνα) και Χαρακτική και κινούμενη εικόνα (Ελληνικό Σπίτι, 2023, Παρίσι).
Επιπλέον, έργα του έχουν κοσμήσει δεκάδες σημαντικές ομαδικές εκθέσεις χαρακτικής στην Ελλάδα και σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ στα μέσα του φετινού Δεκέμβρη θα συμμετάσχει με έργα του και στην έκθεση Η σαγήνη του αλλόκοτου, στην Εθνική Πινακοθήκη, μια συνομιλία με τα 80 χαρακτικά του Γκόγια από τη σειρά Τα καπρίτσια, σε επιμέλεια της Διευθύντριας Συραγώς Τσιάρα. Χαρακτικά έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη έχουν κάνει την εμφάνισή τους σε βιβλία των εκδοτικών οίκων Gutenberg, Διάττων, Πολύτροπον, Κέδρος, Μελάνι κ.ά. Tο 2015, τα παριζιάνικα θέατρα Eurydice, Zérο και Théâtre du Cristal χρησιμοποίησαν χαρακτικά έργα του για τις παραστάσεις τους.
