Ήταν μόλις 21 ετών όταν κέρδισε το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Κινηματογραφιστή στο World Film Festival των Καννών, ζώντας «μια τεράστια πρόκληση, που αυτομάτως σε περνάει σε άλλη διάσταση».
Στυλιανός Παπαδημητρίου
O νεώτερος πολυβραβευμένος Έλληνας σκηνοθέτης
Κείμενο: Μάρνη Χατζηεμμανουήλ
Μέσα από κοντινά πλάνα και γωνίες λήψης εστιασμένες στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών, η μικρού μήκους ταινία Χρυσό Βιβλίο / Unique Chance από τον πολυβραβευμένο νεαρό Έλληνα σκηνοθέτη και σεναριογράφο Στυλιανό Παπαδημητρίου κρατά σε εγρήγορση τους θεατές. Η ταινία εδώ και καιρό ταξιδεύει σε όλα τα μήκη και πλάτη της οικουμένης, συμμετέχοντας σε διεθνή φεστιβάλ και αποσπώντας βραβεία και διακρίσεις. «Το μυστικό για να σε ακολουθήσει ο θεατής είναι η αλήθεια. Όταν μια ιστορία λέγεται με αυθεντικότητα και συνδέεται με τα συναισθήματα και τις εμπειρίες του θεατή, τότε τον αγγίζει βαθιά. Η ταύτιση με τους χαρακτήρες είναι αυτό που δημιουργεί μια ισχυρή συναισθηματική σύνδεση. Δεν πρέπει να προσπαθείς απλώς να εντυπωσιάσεις, πρέπει να μείνεις πιστός στο όραμά σου και να μην παρασύρεσαι από το τι περιμένουν η αγορά ή οι κριτικοί».
Η διάρκειας 20 λεπτών ταινία, στην οποία υπογράφει τη σκηνοθεσία, τη διεύθυνση φωτογραφίας, το σενάριο και το μοντάζ, έχει στο επίκεντρό της την ανθρώπινη θλίψη και μοναξιά. Κεντρικός ήρωας είναι ο Ιάσονας, που μετά το μοιραίο δυστύχημα των γονιών και του αδελφού του μπαίνει στον κόσμο της συγγραφής, αντιμετωπίζοντας εσωτερικές συγκρούσεις. «Προσπάθησα να αποδώσω τη σκληρή κατάσταση που βιώνει ο πρωταγωνιστής και να δώσω ένα ισχυρό μήνυμα σε όλους όσοι υποφέρουν από κατάθλιψη και άλλες ψυχικές ασθένειες ότι είμαστε εδώ μαζί, γιατί είχα κι εγώ κατάθλιψη και γνωρίζω το συναίσθημα». Προκειμένου να αναδειχθούν αυτά τα συναισθήματα ο Στυλιανός Παπαδημητρίου επέλεξε συγκεκριμένες τεχνικές: «Μια χαμηλή γωνία δίνει την αίσθηση δύναμης ή απειλής, ενώ μια υψηλή γωνία δείχνει αδυναμία ή ευαλωτότητα. Ο φωτισμός και η σκίαση, σε συνδυασμό με την κίνηση της κάμερας, τονίζουν την εσωτερική ένταση αλλά και την τρυφερότητα, ενισχύοντας τη δραματικότητα και την ψυχολογική κατάσταση των χαρακτήρων».
Ο 24χρονος Καβαλιώτης σκηνοθέτης και σεναριογράφος είναι παράλληλα φωτογράφος δρόμου, βιντεογράφος, κινηματογραφιστής, διευθυντής φωτογραφίας, γραφίστας και μουσικός παραγωγός. «Σκηνοθετώ και γράφω ταινίες γιατί με αυτό τον τρόπο αναπνέω, ξαναζώ τα πάντα, δημιουργώ έναν κόσμο όπου μπορώ να εκφράζομαι. Είναι τρόπος ζωής και όχι δουλειά, κάθε πλάνο έχει τον δικό του χαρακτήρα και τη δική του οπτική. Όλα τα παραπάνω επιτρέπουν σε ένα φιλμ να έχει πνοή».
Ήταν μόλις 21 ετών όταν κέρδισε το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Κινηματογραφιστή στο World Film Festival των Καννών, ζώντας «μια τεράστια πρόκληση, που αυτομάτως σε περνάει σε άλλη διάσταση, καθώς ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι η κάθε λεπτομέρεια μετράει όταν βρίσκεσαι απέναντι σε μεγαθήρια της βιομηχανίας. Το πρώτο συναίσθημα είναι δέος και άγχος. Είσαι εκεί, ανάμεσα σε δημιουργούς που μπορεί να θαυμάζεις εδώ και χρόνια, και τώρα κονταροχτυπιέσαι κατά κάποιον τρόπο μαζί τους. Η συμμετοχη σε μια τέτοια διοργάνωση ήταν σαν να μπήκα στο πάνθεον του παγκόσμιου κινηματογράφου, κάτι που μπορεί να αποτελούσε μεν όνειρο, αλλά όταν πράγματι συνέβη ήταν σχεδόν σαν παραμύθι. Το 2021 συμπεριλήφθηκα στη λίστα με τους καλύτερους νέους σκηνοθέτες στον κόσμο, ήταν ένα συναίσθημα αληθινά μοναδικό».
Το μυστικό για να σε ακολουθήσει ο θεατής είναι η αλήθεια. Όταν μια ιστορία λέγεται με αυθεντικότητα και συνδέεται με τα συναισθήματα και τις εμπειρίες του θεατή, τότε τον αγγίζει βαθιά. Η ταύτιση με τους χαρακτήρες είναι αυτό που δημιουργεί μια ισχυρή συναισθηματική σύνδεση. Δεν πρέπει να προσπαθείς απλώς να εντυπωσιάσεις, πρέπει να μείνεις πιστός στο όραμά σου και να μην παρασύρεσαι από το τι περιμένουν η αγορά ή οι κριτικοί.
Όταν ξεκινά το στήσιμο της ταινίας δεν μοιράζεται ολόκληρο το σενάριο με τους ηθοποιούς, αλλά μόνο το κομμάτι του που χρειάζεται να γνωρίζουν. «Φυσικά, μοιράζομαι μαζί τους το όραμα και το συνολικό ύφος της ταινίας επειδή θέλω ο ηθοποιός να νιώσει μέρος της δημιουργίας, αλλά συγχρόνως να βρεθεί προ εκπλήξεως προκειμένου να εκφράσει το αυθεντικό συναίσθημα του ρόλου που ενσαρκώνει». Ο 24χρονος δημιουργός χρησιμοποιεί «τόσο τους γεωμετρικούς άξονες όσο και τους άξονες της φυσικής, γιατί η τέχνη δεν είναι μια αυθαίρετη έννοια, αλλά ένα εκφραστικό σύνολο που καταλήγει στο συναίσθημα. Η χρήση των αξόνων καθοδηγεί το βλέμμα του θεατή να εστιάσει την προσοχή του στο κυρίαρχο θέμα της ταινίας, και σε συνεργασία με τη μουσική και τον φωτισμό δημιουργεί σκέψεις και προβληματισμούς».
Η σκηνοθεσία είναι αναπόσπαστο κομμάτι στη ζωή του Στυλιανού Παπαδημητρίου, και όπως εξομολογείται: «Προσέχω και παρατηρώ καθημερινές καταστάσεις, τις φαντάζομαι σε σκηνές, παρακολουθώ πρόσωπα, φιγούρες και ενέργειες, προσπαθώ να αντλήσω συναίσθημα μέσα από όλα αυτά και να καταλάβω τι έχουν να διηγηθούν, ποια είναι η ιστορία που μας λένε. Μελετώ το φως, πώς πέφτει, πώς κατανέμεται στον χώρο, και αναλογίζομαι πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σωστά σε κάθε συνθήκη».
Ο πολυβραβευμένος νεαρός σκηνοθέτης πιστεύει ότι τα θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο είναι διαχρονικά. «Η αγάπη, ο θάνατος, η μοναξιά, η αναζήτηση ταυτότητας, οι κοινωνικές ανισότητες, η ελευθερία και η επιβίωση. Αυτά τα υπαρξιακά, συναισθηματικά και κοινωνικά ζητήματα αποτυπώνονται σε μια ταινία, η οποία λειτουργεί ως καθρέφτης της πραγματικότητας, χρησιμοποιώντας το σενάριο, τις εικόνες και τον ήχο για να εκφράσει αυτές τις ανησυχίες».
Ως νέος δημιουργός δηλώνει ότι «η καινοτομία στη σκηνοθεσία μπορεί να ανανεώσει τη γλώσσα του κινηματογράφου, ασχέτως εάν προέρχεται από την τεχνολογία ή από νέες μορφές αφήγησης και κινηματογράφησης». Ωστόσο, σημειώνει ότι «το σημαντικό είναι η καινοτομία να υπηρετεί την ιστορία της ταινίας και το συναίσθημα, προσφέροντας κάτι ουσιαστικό και όχι απλώς εντυπωσιακό, υποστηρίζοντας παράλληλα την αισθητική της εικόνας, έναν από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες σε μια ταινία. Άλλωστε, η εικόνα δεν σχετίζεται μόνο με την ομορφιά αλλά και με το πώς επικοινωνεί τα αισθήματα, τις ιδέες και την ατμόσφαιρα του σεναρίου. Μια ισχυρή αισθητική αφήνει ανεξίτηλες εικόνες στο μυαλό, που συχνά συνοδεύουν τον θεατή πολύ καιρό μετά την προβολή της ταινίας. Είναι το εργαλείο που κάνει μια ταινία αξέχαστη, προσδίδοντάς της οπτική, ταυτότητα και βάθος».
Ο Στυλιανός Παπαδημητρίου σχεδιάζει ήδη μια ταινία μεγάλου μήκους με τίτλο Η ζάλη των ζώων, «από το καταπληκτικό θεατρικό Η ζάλη των ζώων πριν τη σφαγή του Δημήτρη Δημητριάδη, σε σεναριακή διασκευή από τον Χρήστο Γκαϊντατζή. Έχω μια βαθιά σύνδεση με τη συγκεκριμένη ταινία, καθώς εκφράζει αρκετά καλλιτεχνικά και υπαρξιακά στοιχεία μου». Παράλληλα, εκτός από την ταινία μεγάλου μήκους, ετοιμάζει κι ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στην πόλη του, την Καβάλα, ενώνοντας δυνάμεις με τον ιστορικό και ερευνητή Κωνσταντίνο Παπακοσμά. Η ταινία θα ρίξει φως στα πολεμικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και στην ιστορία της 7ης Μεραρχίας Πεζικού, που σήμερα αποτελεί μέρος του Δ΄ Σώματος Στρατού.
Κλείνοντας τη συνομιλία μας, ο Στυλιανός Παπαδημητρίου μας αποχαιρέτησε με ένα απόφθεγμα που έχει γίνει βίωμά του: «Η τέχνη δεν έχει όρια και μπορεί να βρίσκεται παντού, διότι υπάρχει για να εξελίσσει τον κόσμο».
Φωτογραφίες
