Μικρός ήθελε να γίνει αρχιτέκτονας, στο γυμνάσιο ερωτεύτηκε τη φωτογραφία, ενώ  στο πρώτο έτος των σπουδών του παρακολουθούσε περισσότερα μαθήματα στο Ιστορικό-Αρχαιολογικό παρά στη Νομική του ΑΠΘ, όπου φοιτούσε.

Τελικά, κέρδισε ο έρωτας και ο Στέργιος Καράβατος έγινε φωτογράφος, ανεξάρτητος επιμελητής και καθηγητής φωτογραφίας, με πολύπλευρη και πολύχρονη διδακτική εμπειρία. Ο πραγματικός του πόθος, εξάλλου, ήταν να σπουδάσει φωτογραφία, καθώς από νωρίς τον κέρδισε η μαγεία του σκοτεινού θαλάμου, στην οποία τον μύησε ο αγαπημένος του θείος, Θανάσης Καμαριανός.

«Μέσα από τη φωτογραφία έρχομαι σε επαφή με ανθρώπους, καταστάσεις και γνωστικά πεδία που αλλιώς θα μου έμεναν άγνωστα ή έστω απόμακρα», σημειώνει. Εκτιμά ότι στη σημερινή εποχή όπου ο καθένας και η καθεμία από εμάς βγάζουμε με τα κινητά μας χιλιάδες φωτογραφίες, η φωτογραφία -η χρήση της φωτογραφικής εικόνας ως μέσο επικοινωνίας- κερδίζει έδαφος. Παράλληλα, υποστηρίζει ότι «η φωτογραφία, ως μέσο, ως εικόνα, ως αντικείμενο, είναι ό,τι εμείς οι ίδιοι την κάνουμε».

Για αυτόν τον λόγο θεωρεί ότι από τη στιγμή που ο κόσμος μας διαφεντεύεται από την εικόνα, η φωτογραφία και το βίντεο θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία, ήδη από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. «Όπως πρέπει να γνωρίζουμε γραφή κι ανάγνωση, έτσι πρέπει να γνωρίζουμε και πώς κατασκευάζονται οι εικόνες, πώς κυκλοφορούνε και τι θέλουν να μας πουν. Δεν θα πρέπει να είναι απλώς ένα μάθημα στο πλαίσιο των καλλιτεχνικών, αλλά να το δούμε και ως μέρος της αγωγής του πολίτη».

Ο ίδιος παραδίδει εδώ και πολλά χρόνια μαθήματα και εργαστήρια για ενήλικες. Ωστόσο, τα περισσότερα άτομα με τα οποία δουλεύει δεν έχουν πρότερη φωτογραφική παιδεία. Προσπαθεί, λοιπόν, να τους δώσει το έναυσμα για να κατανοήσουν τους τρόπους με τους οποίους μια φωτογραφική μηχανή μάς κάνει να βλέπουμε τον κόσμο, πώς οι τεχνικές επιλογές και η στάση μας απέναντι στον κόσμο επηρεάζουν το πώς οι θεατές θα διαβάσουν μια εικόνα.

«Πρωτίστως, θέλω να βγούμε από τη λογική “σωστό-λάθος” και να δούμε τι δουλεύει ως εικόνα και τι όχι», εξηγεί. Έχει συνεργαστεί με πολλούς και διαφορετικούς φορείς, από μουσεία, μέχρι τη μη κυβερνητική οργάνωση Άρσις, καθώς, όπως σημειώνει, «η ποικιλία και η περιέργεια είναι τροφή». Εξάλλου, έχοντας διδάξει επί πολλά χρόνια, θεωρεί ότι το στοιχείο που κάνει έναν μαθητή/μια μαθήτρια να ξεχωρίζει είναι να διατυπώνει αμέτρητα ερωτήματα και να αδιαφορεί για το πόση δουλειά χρειάζεται προκειμένου να πετύχει τους στόχους που έχει θέσει.

Ως έμπειρος επιμελητής εκθέσεων, θεωρεί ότι η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό εντοπίζεται στο ότι στο εξωτερικό επιδιώκουν (ή και εξωθούνται) να αναζητήσουν συμπράξεις στη χρηματοδότηση. «Ακόμα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί δεν κάνουμε το ίδιο. Γενικότερα, σε άλλες χώρες της Ευρώπης η συνεργασία ως πρακτική δημιουργίας και υλοποίησης μιας έκθεσης είναι πιο διαδεδομένη. Εκεί πέρα, βέβαια, το αρνητικό αντιστάθμισα είναι το υπερβολικό μάνατζμεντ, που βλέπει τις εκθέσεις μόνο υπό το πρίσμα της εισπρακτικής πορείας, αλλοιώνοντας τις αρχικές επιδιώξεις των φορέων ή των επιμελητών. Κάτι τέτοιο δειλά-δειλά έρχεται προς τα εμάς, έστω και με αργό ρυθμό. Έχω, όμως, την αίσθηση πως η αυτολογοκρισία που έχουμε προκύπτει λιγάκι πιο εύκολα εδώ, ως ένας άλλος τρόπος να μη δυσαρεστήσουμε το αόριστο γενικό κοινό», επισημαίνει, προσθέτοντας ότι ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη υπάρχει μεγάλη ευκαιρία για ανάπτυξη περισσότερων συνεργασιών και συμπράξεων.

Ο Στέργιος Καράβατος παρατηρεί ότι τα τελευταία χρόνια πολλά μουσεία στην Ελλάδα έχουν έντονη παρουσία, με ποικίλες δράσεις, σε μια προσπάθεια να συναντήσουν την κοινωνία. «Μπορούν να προκύψουν και εδώ εξαιρετικά παραδείγματα συμμετοχής πολιτιστικών φορέων στην κοινωνική καθημερινότητα των περιοχών τους, όπως αυτό της Whitechapel Gallery στο Λονδίνο. Θέλει χρόνο και διάθεση. Το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, μέρος πια του ευρύτερου μητροπολιτικού φορέα Μουσείων MOMUS, είναι εξαιρετικά εξωστρεφές, γι’ αυτό και είναι αγαπητό από ένα ποικίλο κοινό».

Τα τελευταία χρόνια ασχολείται ιδιαίτερα με τη σχέση αστικών χώρων και ιστορικής μνήμης, καθώς και με την καταγραφή της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του Μεσοπολέμου, ενός τομέα που αγαπά ιδιαίτερα, καθώς στην παιδική του ηλικία ήθελε να γίνει αρχιτέκτονας. «Είναι μεγάλο ευτύχημα που μπορώ να ασχολούμαι με την ιστορία και την αρχιτεκτονική μέσω της φωτογραφίας», αναφέρει σχετικά. Κομβική στιγμή υπήρξε, το 2012, η αρχή της συνεργασίας του με τη MONUMENTA, τη μη-κερδοσκοπική εταιρία για την προστασία της αρχιτεκτονικής και της φυσικής κληρονομιάς, στη μεγάλη φωτογραφική καταγραφή παλαιών κτηρίων και στην οργάνωση σεμιναρίων για τη φωτογράφηση μνημείων, μαζί με τον φίλο και συνεργάτη του, Jeff Vanderpool.

Το μεγάλο σχολείο, όμως, για τον ίδιο ήταν το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. «Σε αυτό, δίπλα στους εκάστοτε διευθυντές και επιμελητές, αλλά πρωτίστως δίπλα στον Ηρακλή Παπαϊωάννου, εμβάθυνα στην ιστορική φωτογραφία και μελέτησα τη σχέση εικόνας και ιστορικής μνήμης». Επίσης, βαθιά τον έχει επηρεάσει και η επαφή του, στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών του σπουδών, με τη Susan Meiselas και την προσέγγισή της στο φωτογραφικό ντοκουμέντο.

Αυτή την εποχή, έχει ολοκληρώσει μια μεγάλη φωτογραφική καταγραφή βιομηχανικών μνημείων στην περιοχή της Θράκης, σε συνεργασία με την Υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης. Παράλληλα, θα ήθελε να προκύψουν συνεργασίες ώστε να παρουσιαστεί η έκθεση του Martin Koenig, «Βαλκανικοί Αντίλαλοι», που οργάνωσε στο πλαίσιο της Photobiennale 2021, στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης, και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και των Βαλκανίων. Τέλος, ελπίζει μέσα στο 2022 να παρουσιαστεί σε έκδοση και έκθεση το φωτογραφικό έργο του Ανδρέα Δεληγιάννη, από την εκτενή καταγραφή των κτηρίων της Θεσσαλονίκης στα τέλη της δεκαετίας του ’60, «σε μια εποχή όπου η πόλη άλλαζε δραματικά», όπως σημειώνει.

Σύντομο βιογραφικό

Ο Στέργιος Καράβατος (Θεσσαλονίκη, 1972) σπούδασε Νομική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Φωτογραφία στη σχολή ESP της Θεσσαλονίκης, ενώ είναι κάτοχος Master of Arts in Photographic Studies από το Πανεπιστήμιο του Λάιντεν, στην Ολλανδία. Το διάστημα 2002-2008 και από το 2016 μέχρι σήμερα, συνεργάζεται με το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης στην παραγωγή και επιμέλεια εκθέσεων. Από το 2013 μέχρι το 2019, συντόνιζε την εκθεσιακή εγκατάσταση του Athens Photo Festival, στο  Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας. Διδάσκει φωτογραφία σε ιδιωτική σχολή στη Θεσσαλονίκη και έχει συνεργαστεί με πολλούς φορείς (Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας, Monumenta, MA in Heritage Management, Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Άρσις, Εταιρία Ψυχολογία και Τέχνη) στην οργάνωση εργαστηρίων φωτογραφίας για αρχάριους, επαγγελματίες και ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.