Με το έργο του ο εικαστικός καλλιτέχνης Κωστής Βελώνης διερευνά τα συναισθήματα, τις ιδέες και τις συγκρούσεις που διαμορφώνουν τον ανθρώπινο βίο, προβάλλοντας ταυτόχρονα τον κωμικό και αμήχανο ρόλο που έχουν τα αντικείμενα σ’ αυτή την αφήγηση.
Κωστής Βελώνης
Γλυπτικές εκφάνσεις
Κείμενο: Εύη Καλλίνη
Τα γλυπτά, οι πίνακες και οι εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας που δημιουργεί ο Κωστής Βελώνης αποτελούν πολυσύνθετα αρχιτεκτονικά οικοδομήματα με αλληγορικές ερμηνείες και διαφορετικά επίπεδα αισθητικής και πολιτικής ανάγνωσης, ενώ ταυτόχρονα περικλείουν μέσα τους ποικίλα και αντικρουόμενα στοιχεία από την ιστορία, ζητήματα κοινωνικής τάξης, τη φύση και τις ανθρώπινες σχέσεις. Τον ενδιαφέρουν η γλυπτική και οι κατασκευές μεγάλης κλίμακας, καθώς του επιτρέπουν να επεκτείνει και να εμβαθύνει τη μελέτη της σχέσης του ανθρώπου με την πραγματικότητα, λόγω της κοινής τρισδιάστατης αντιληπτικότητας. Όπως ο ίδιος εξηγεί: «Η επιθυμία μου να εξερευνήσω τον τρόπο που το υλικό μπορεί να μεταμορφωθεί και να επισημάνει την ανεξαρτησία του από την παθητική του οντότητα, ως ένα αναλώσιμο προϊόν με συγκεκριμένη ταυτότητα, αποτελεί σημαντικό κίνητρο». Επιπλέον, η μεγάλη κλίμακα παρέχει στον εικαστικό τη δυνατότητα να ορίσει έργα που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον τους και δημιουργούν μια εμπειρία για τον θεατή, κατά την οποία «συγκατοικεί» μαζί τους. Τα γλυπτά αυτά αποτελούν μέρος ενός συστήματος. Όπως επισημαίνει, στις μεγαλύτερες κατασκευές ο θεατής είναι μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, στο οποίο συνδιαλέγεται με τις συναθροίσεις της ύλης και τις αρχιτεκτονικές διατάξεις, ώστε να μην είναι πλέον κυρίαρχος στον χώρο της έκθεσης αλλά να αποτελεί μέρος αυτής.
Η εικαστική αφήγηση του Κωστή Βελώνη συνδέεται με τη λογική αποδόμησης έργων της νεωτερικότητας και της εικαστικής πρωτοπορίας του 20ού αιώνα. Με το έργο του επιδιώκει τη διερεύνηση των συναισθημάτων, των ιδεών και των συγκρούσεων που διαμορφώνουν τον ανθρώπινο βίο, προβάλλοντας ταυτόχρονα τον κωμικό και αμήχανο ρόλο που έχουν τα αντικείμενα. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «στις κατασκευές, οι τρόποι με τους οποίους αντιμετωπίζουμε κάποιες επείγουσες καταστάσεις, η εφευρετικότητα μιας πρόχειρης λύσης, η ιδιαιτερότητα του αντικειμένου, το πώς αυτό αντιπαραβάλλεται ή καθρεφτίζει το ανθρώπινο υποκείμενο, καθώς και οι παρεκκλίσεις από το “στιβαρό” βάδισμα, καθώς και οι λοξοδρομήσεις και το ρίσκο της ισορροπίας σε δομές που είναι έτοιμες να καταρρεύσουν, βρίσκονται στο επίκεντρο του έργου μου».
Αντλεί έμπνευση από πολλές πηγές, από την παρατήρηση του καθημερινού βίου μέχρι την εξερεύνηση της μεθοδολογίας ιδεών της προσωκρατικής φιλοσοφίας. «Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η αλληλεπίδραση της ύλης με τη γέννηση μιας ιδέας και ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζεται η δημιουργική διαδικασία από εμπειρίες που προκύπτουν αβίαστα, μέσα από την απρόβλεπτη εξέλιξη των γεγονότων», εξηγεί. Το τυχαίο παίζει σημαντικό ρόλο για τον Βελώνη, όπως και η έννοια του «καιρού ή weathering», όπως την αναφέρει χαρακτηριστικά, που μπορεί να σημαίνει τόσο την μεταβολή του καιρού όσο και τις αλλαγές στην ψυχική διάθεση και ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου. Ο τρόπος που αντικατοπτρίζεται αυτή η εμπειρία γίνεται αισθητός σε έργα που ορίζονται και από τις συνθήκες του καιρού, όπως τα κυπαρίσσια στο Σφαγείο της Ύδρας ή το κυπαρίσσι που τοποθέτησε ο καλλιτέχνης ως ανεμοπυξίδα πίσω από ένα ναυάγιο, στο λιμάνι της Ελευσίνας.
Η επιθυμία μου να εξερευνήσω τον τρόπο που το υλικό μπορεί να μεταμορφωθεί και να επισημάνει την ανεξαρτησία του από την παθητική του οντότητα, ως ένα αναλώσιμο προϊόν με συγκεκριμένη ταυτότητα, αποτελεί σημαντικό κίνητρο.
Εξαιρετικό παράδειγμα των πολλαπλών αναγνώσεων των έργων του Βελώνη αποτελεί η πρόσφατη εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας «Στάχυα πέφτουν σε τσιμεντένια δάπεδα» που παρουσίασε στην Ελευσίνα, στο πλαίσιο της «2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης». Το έργο αυτό αποτελεί μία σπουδή στην τυχαιότητα και στη μοίρα, ενώ αναφέρεται θεματικά στην αρχαία ελληνική μυθολογία και στη θεά Δήμητρα, παραμένοντας in situ για να λειτουργήσει και ως ένα ξενοδοχείο επικονίασης για πτηνά και έντομα. Επιπρόσθετα, προσκαλεί τον θεατή σε μία διαφορετική ανάγνωση του κάθετου άξονα που διαχρονικά χαρακτηρίζει τη γλυπτική, από τη γέννησή της μέχρι και σήμερα. Όπως εξηγεί: «Το ορθωμένο και περιφραγμένο κάθετο ανθρωπομορφικό χωράφι της κατασκευής δεν αφορούσε μονάχα την επιφάνεια της γης και το ύψος μιας εύθραυστης μεγάλης κατασκευής, αλλά λειτουργεί και με μια αντίστροφη πορεία, εκεί όπου το ύψος μπορεί να γίνει αντιληπτό ως έσχατο βάθος».
Ποιο είναι το υπόγειο νήμα που συνδέει τα διαφορετικά στοιχεία που ενυπάρχουν στο εικαστικό του έργο; Όπως ο ίδιος απαντά, μπορεί να είναι η ανθρώπινη εμπειρία και η αναζήτηση της σημασίας και της ταυτότητας στον κόσμο. «Οι αρχιτεκτονικές και σχεδιαστικές δομές με ενδιαφέρουν και χρησιμοποιούνται με πολύ διαφορετικό τρόπο, φανερώνοντας τις σχέσεις ιεράρχησης και σε ποιον βαθμό αυτές ανταποκρίνονται στο ανθρώπινο αίτημα για ελευθερία. Οι κοινωνικοπολιτικές αναφορές μπορεί να αντανακλούν τις προκλήσεις και τις αντιφάσεις της σύγχρονης κοινωνίας, όμως αυτά τα διαφορετικά στοιχεία συνήθως αλληλεπιδρούν μεταξύ τους για να δημιουργήσουν μια κριτική σχέση από την πλευρά του θεατή. Εφόσον το επιθυμεί και το αποδέχεται, ο θεατής ενθαρρύνεται σ’ έναν διάλογο με την ανάδειξη διαφορετικών ερμηνειών και σημασιών μέσα στο ίδιο το έργο. Η συναισθηματική σύνδεση με το έργο, ωστόσο, με γοητεύει περισσότερο από τη διανοητική».
ΒΙΟ
Γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε πολιτισμικές και ανθρωπιστικές σπουδές (MRes) στο London Consortium-Birkbeck College, ICA, AA (MRES) και Arts Plastiques/Esthétiques στο Université Paris 8 (D.E.A.), ενώ έχει διδακτορικό δίπλωμα από το τμήμα Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Από το 2019 είναι αναπληρωτής καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Έχει παρουσιάσει έργα του σε πλήθος εκθέσεων, εκ των οποίων επιλεκτικά αναφέρουμε τις κάτωθι: «Στάχυα πέφτουν σε τσιμεντένια δάπεδα», 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και 2022 Φεστιβάλ Αισχύλεια, Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνα (2022), «My Boat Roofed Shed», Zina Athanassiadou Gallery, Θεσσαλονίκη (2021), «199» Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ Σφαγείο Ύδρα και «Ghost Beggar», Kalfayan Galleries, Αθήνα (2020), «Landlord Colors: On Art, Economy, and Materiality» Cranbrook Art Museum, Michigan, «Life Without Tragedy», Democracy is Coming Onassis Festival, Public Theater Astor Place, Νέα Υόρκη και Governor’s Island (2019), «WunderMoRE: progetti mai realizzati», MAXXI Museum, Ρώμη (2018), «A Puppet Sun», NEON-City Project, Αθήνα (2017), «Urgent Conversations: Athens-Antwerp, Part III», Museum of Contemporary Art Antwerp, Αμβέρσα (2017), «Αντίδωρον – Η συλλογή του ΕΜΣΤ», documenta 14, Kassel, Γερμανία (2017), «Μνήμη της επανάστασης», Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη (2017) και «No Country for Young Men», BOZAR, Βρυξέλλες (2014).
Φωτογραφίες
