fbpx

Στον πυρήνα των δημιουργιών του Αλέξανδρου Μιχαήλ βρίσκεται το σώμα και το εκάστοτε πολιτισμικό, συμβολικό, βιωματικό, ιστορικό, φαινομενολογικό, κοινωνικό και πολιτικό του φορτίο

Αλέξανδρος Μιχαήλ

Το σώμα ως φορέας νοημάτων

Κείμενο: Γιώργος Παπαδημητρίου || Φωτογραφίες: Αρχείο Αλέξανδρου Μιχαήλ
ALEXANDROS MIXAIL
Αλέξανδρος Μιχαήλ

Ο Αλέξανδρος Μιχαήλ είναι σκηνοθέτης, καθώς και performance και installation καλλιτέχνης. Το έργο του βασίζεται σε μία δια-μεσική πρακτική που εκτείνεται από την παραγωγή immersive (συνήθως ζωντανών) εγκαταστάσεων, με τη συμμετοχή κοινωνικών ομάδων, έως τη σκηνοθεσία θεατρικών παραστάσεων και τις performances μικρής ή μεγάλης κλίμακας. Στον πυρήνα των δημιουργιών του βρίσκεται το σώμα και το εκάστοτε πολιτισμικό, συμβολικό, βιωματικό, ιστορικό, φαινομενολογικό, κοινωνικό και πολιτικό του φορτίο. Η πρακτική του διερευνά τη δυνατότητα του καλλιτέχνη ως υποκινητή και μεσάζοντα να συγκροτεί ένα ζωντανό κοινωνικό γλυπτό, το οποίο αποσταθεροποιεί και ιεραρχεί εκ νέου τα κυρίαρχα νοήματα και τις προκαθορισμένες ταυτότητες.

Ποια ήταν, όμως, τα ερεθίσματα και οι αφορμές που τον οδήγησαν σε αυτό τον τόσο σύνθετο καλλιτεχνικό δρόμο; «Στην πραγματικότητα, δεν είχα άλλη επιλογή ή τουλάχιστον έτσι νιώθω. Μεγάλωνα απομονωμένος και τα βιβλία, η μουσική, το θέατρο, ο κινηματογράφος ήταν ο κόσμος μου, αν και άργησα να αποδεχτώ ότι αυτή θα ήταν η πορεία μου. Έφυγα στο Λονδίνο και πρώτα ήρθε η performance, ενώ ακολούθησε το σωματικό θέατρο, ως ανάγκη για μια δομημένη σωματική τεχνική, αν και ο χορός ήταν πάντα το κρυφό μου πάθος, μία δίοδος για όλα αυτά που δεν χωράνε στις λέξεις. Η σχολή ήταν τραυματική εμπειρία και χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να βρω την προσωπική μου καλλιτεχνική πορεία. Αυτά που αποκόμισα, όμως, ήταν πολύ περισσότερα από μια γνώση της τεχνικής. Αυτό που διδάχθηκα ήταν οι άπειρες δυνατότητες –όσο και οι δυσκολίες– αλλά και η ευθύνη της καλλιτεχνικής ελευθερίας», αναφέρει σχετικά.

Ο Αλέξανδρος Μιχαήλ σπούδασε Σύγχρονη Performance (Live art), με κατεύθυνση mise-en-scène, στο Brunel University του Λονδίνου, και Σωματικό Θέατρο, με την παιδαγωγική του Jacques Lecoq, στο London International School of Performing Arts (LISPA). Μετά το τέλος των σπουδών του παρέμεινε στο Λονδίνο, όπου εργάστηκε ως ερμηνευτής, συνεργαζόμενους με καλλιτέχνες και θεσμούς όπως οι Mark Storor, Station αλλά και ως solo aerial artist στην English National Opera. Από το 2013, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, δουλεύει τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Πώς τον επηρέασε, αλήθεια, η παραμονή του στο εξωτερικό και η συνεργασία του με καλλιτέχνες και φορείς αναγνωρισμένου κύρους; «Στο Λονδίνο είχα τη χαρά να δουλέψω σε πολύ ευνοϊκές συνθήκες και να συνεργαστώ με σημαντικούς καλλιτέχνες. Ξεχωρίζω ιδιαίτερα τη συνεργασία μου με τον Mark Storor, ο οποίος με καθόρισε αλλά και με απελευθέρωσε ως καλλιτέχνη. Η σύγκριση με την ελληνική πραγματικότητα δεν έχει νόημα. Η Αγγλία, όπως και πολλά άλλα κράτη της Ευρώπης, επένδυσαν συστηματικά και στρατηγικά στην παραγωγή και στην εξαγωγή πολιτισμού. Χρησιμοποιώ αόριστο χρόνο γιατί, τουλάχιστον στην Αγγλία, τα κεφάλαια για τον πολιτισμό έχουν πλέον αρχίσει να περικόπτονται. Πότε είχαμε στην Ελλάδα σοβαρό και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για τις τέχνες και τον πολιτισμό; Άλλωστε η Ελλάδα καλλιτεχνικά, λόγω κλίμακας, γεωπολιτικής-πολιτισμικής απομόνωσης και συσχετισμού δυνάμεων, έχει πολύ στενούς ορίζοντες. Όπως και να το κάνουμε, η Ελλάδα δεν βρίσκεται, αυτή τη στιγμή τουλάχιστον, στο επίκεντρο του διεθνούς καλλιτεχνικού γίγνεσθαι. Η πολιτισμική και καλλιτεχνική ανάπτυξη δεν είναι προτεραιότητα της χώρας. Αυτό αναπόφευκτα καθορίζει το πώς κάνουμε τέχνη, τι είδους τέχνη παράγεται στη χώρα, αλλά και το τι προσλαμβάνουσες για την τέχνη έχει το εγχώριο κοινό», εξηγεί χαρακτηριστικά.

Ο Αλέξανδρος Μιχαήλ έχει σκηνοθετήσει τις παραστάσεις Κομμάτι για 2 (2015, Βραβείο PANPHYS στο 8ο International Festival of Mime and Physical Theatre) και Splinters της Νίνας Ράπη (2018, Υποψηφιότητα Καλύτερης Σκηνοθεσίας στα Queer Theatre Awards). Ήταν βοηθός σκηνοθέτης και είχε την επιμέλεια της κίνησης στην παράσταση Ποιος ανακάλυψε την Αμερική της Χρύσας Σπηλίωτη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Πάσχου, στο ΚΘΒΕ, ενώ διετέλεσε υπεύθυνος κίνησης στην παράσταση Γυάλινος Κόσμος του Τένεσι Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Γλυκερίας Καλαϊτζή, στο Θέατρο Τ.

«Κάθε έργο είναι μια μοναδική διαδρομή. Ένας πολύπλοκος και αυθύπαρκτος συναισθηματικός κόσμος που γεννιέται μέσα από μια πολυεπίπεδη διαδικασία που αποτελείται από συνδέσεις, νοήματα, βιώματα και συνυπάρξεις. Το ίδιο το έργο είναι πάντα το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω και κάθε μου έργο έχει συνυφανθεί αναπόδραστα με εμένα τον ίδιο. Γι’ αυτό και μου παίρνει καιρό να καταλήξω σε κάτι καινούριο και να αποχαιρετήσω αυτό που ολοκληρώθηκε. Όσο για το μέλλον, πολλά σχεδιάζω, αλλά όλα είναι αβέβαια. Μια θεατρική παράσταση, long duration performances, αλλά και ένα ακόμη πρότζεκτ για τον HIV», αναφέρει για την έως τώρα σταδιοδρομία του.

Υπότροφος του Ιδρύματος Robert Bosch Stiftung, ο Μιχαήλ έχει λάβει υποτροφία του προγράμματος υποστήριξης καλλιτεχνών από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος Artworks για το σύνολο του εικαστικού του έργου και από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ι.Σ. Λάτσης για τη δημόσια παρέμβαση-εικαστική εγκατάσταση για τον HIV, To Whom It May Concern (2018), στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Το 2016, συμμετείχε με ατομική performance στην ομαδική έκθεση AS ONE των οργανισμών ΝΕΟΝ+ΜAI (Marina Abramović Institute), στο Μουσείο Μπενάκη. Παράλληλα, έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του Bazaar of Ideas του προγράμματος υποτροφιών START – Create Cultural Change (2019 και 2020), μέλος της κριτικής επιτροπής του 4ου Φεστιβάλ Ταινιών Select Respect (2020), μέλος της επιτροπής αξιολόγησης των αποφοίτων από ιδιωτικές δραματικές σχολές της Θεσσαλονίκης του Υπουργείου Πολιτισμού (2021), ενώ από το 2017 είναι διευθυντής εκπαιδευτικού προγράμματος και διδάσκει στο Θέατρο Τ.

Μέσα από αυτή την πολυσχιδή και πλούσια διαδρομή, ο Αλέξανδρος Μιχαήλ έχει εντρυφήσει σε ένα είδος τέχνης, το οποίο πολύ συχνά στριμώχνεται στον ασφυκτικό ορισμό «σωματικό θέατρο», ενώ στην πραγματικότητα περιλαμβάνει ένα αδιανόητα σύνθετο πλέγμα από πρακτικές και τεχνικές. Ποιος είναι ο δικός του ορισμός για την τέχνη που έχει υπηρετήσει τόσο συστηματικά και ολόψυχα; «Η δική μου προσέγγιση στη σωματικότητα είναι σαφώς επηρεασμένη από τις σπουδές μου στην performance με την έννοια του live art – performance art (γιατί και ο όρος performance είναι παρεξηγήσιμος και παρεξηγημένος) και την παιδαγωγική του Lecoq –μέσα από την μιμοδυναμική και τα ακροβατικά, την εμψύχωση των μασκών, την commedia, το μελόδραμα, το storytelling, τον χορό της  τραγωδίας, το γκροτέσκο, το μπουφονικό, τον κλόουν– στην ποιητική του σώματος. Στη δική μου αντίληψη του σωματικού θεάτρου, λοιπόν, το σώμα ως εκφραστικό μέσο έχει ίση αν όχι κυρίαρχη θέση έναντι στον λόγο, αποτελώντας αυτόνομο παράγοντα και φορέα νοημάτων. Ενέργεια, εγρήγορση, ροή, φαντασία, ρυθμός, η σύνδεση με το εδώ και το τώρα, η ομαδικότητα, η απουσία εφησυχασμού και δοσμένων ή προαποφασισμένων λύσεων είναι κομβικές έννοιες στη δουλειά μου. Είναι μια διαδικασία που πηγαίνει συνήθως από έξω προς τα μέσα, από τη μορφή στο περιεχόμενο, αντίθετα με το παραδοσιακό θέατρο που χτίζει πρώτα τον εσωτερικό κόσμο ενός χαρακτήρα ή ενός έργου. Ωστόσο, το σώμα είναι πάντα κυρίαρχο σε ό, τι κάνω: performance, εικαστικές εγκαταστάσεις, έρευνα και διδασκαλία, εμψύχωση», καταλήγει σχετικά.

επικοινωνία

Φωτογραφίες