Για έναν νέο καλλιτέχνη η βράβευση από το κοινό της ART-Thessaloniki και της επιτροπής των βραβείων MATAROA είναι σημαντικό γεγονός και δίνει ώθηση για τη συνέχιση των προσπαθειών και την εντατική εργασία.
Κώστας Ξάνθης
Το παιχνίδι της τέχνης
Κείμενο: Εύα Κουσιοπούλου
Τα έργα του φετινού νικητή των βραβείων MATAROA, Κώστα Ξάνθη, δεν είναι από εκείνα που ο θεατής μπορεί να προσπεράσει χωρίς να κοντοσταθεί μπροστά τους. Όπως θα διαπιστώσετε και από όσα λέει ο ίδιος, ο θεατής όχι απλώς στέκεται ενώπιόν τους, αλλά ουσιαστικά «παίζει» μαζί τους, σε μια ευλογημένη διάδραση που απλώνεται και δημιουργεί αποτελέσματα πέρα από τα προφανή.
«Η εγκατάσταση που επέλεξα να παρουσιάσω στην ART-Thessaloniki, στο πλαίσιο της έκθεσης των βραβείων MATAROA, αποτελείται από ένα art-book και δύο διαδραστικές κατασκευές-παιχνίδια. Το στοιχείο της διάδρασης, σε πεδίο πέρα από το οπτικό, θεωρώ πως έχει καθοριστική σημασία στο επίπεδο ενασχόλησης των θεατών με το έργο, και σε ορισμένες περιπτώσεις στην ανάγνωση και κατανόησή του», λέει ο ίδιος για τις δημιουργίες του.
«Τα έργα που έχω κατασκευάσει είναι φτιαγμένα από μια πληθώρα διαφορετικών υλικών, των οποίων η διαδικασία επεξεργασίας και συνδυασμού αποτελεί για μένα ένα διασκεδαστικό παιχνίδι. Σκεπτόμενος αυτό, θέλησα να δώσω και στον θεατή τη δυνατότητα να παίξει με το έργο» συνεχίζει, επισημαίνοντας ότι «οι δύο διαδραστικές κατασκευές-παιχνίδια είναι μέρη μιας μεγαλύτερης συλλογής που είχα ονομάσει “παραπλανητικές φαντασμαγορίες”, και τελευταία αναφέρομαι σε αυτά με τον όρο “παιχνίδια εχθρικής φύσης”».
«Η κάθε κατασκευή δανείζεται τη βασική της φόρμα από μέρη ή ολόκληρες μαχητικές μηχανές και πολεμικά οχήματα. Φροντίζω το χαρακτηριστικό τους αυτό να μη γίνεται αυτόματα αντιληπτό, καθώς επιλέγω να τις ντύνω με χαρούμενα χρώματα είτε υψηλού είτε χαμηλού κορεσμού, τα οποία, σε συνδυασμό με υλικά όπως επιφάνειες ξυλείας, πλαστικά και πλέξιγκλας, καταλήγουν να παραπέμπουν σε παιχνίδια, πάρκα διασκέδασης ή και αντικείμενα design» εξηγεί ο Κώστας Ξάνθης. «H μία εκ των δύο κατασκευών, με ύψος μεγαλύτερο των 2,5 μέτρων, έχει το σχήμα του πύργου ελέγχου μιας σύγχρονης φρεγάτας και καταφέρνει να σταθεί όρθια έχοντας τη βάση της σφηνωμένη ανάμεσα σε δύο διάφανες φούσκες από plexiglass. Η χρωματισμένη σε βαθύ ροζ κωνική απόληξη στην κορυφή φέρει διάφανες σφαίρες, γεμισμένες με πολύχρωμες καραμέλες, που λειτουργούν ως δέλεαρ για τον θεατή, ο οποίος αφήνεται ελεύθερος να προσπαθήσει να κερδίσει μερικές, παίζοντας» αναφέρει, μιλώντας για το βραβευμένο έργο.
«Οδηγίες χρήσης της μηχανής-παιχνιδιού έχουν αναρτηθεί, κατεβαίνοντας περιμετρικά από την κορυφή, δοσμένες με σύμβολα που υποδεικνύουν κινήσεις χεριών, χειρολαβές κ.ά. Οι οδηγίες δείχνουν δύο τρόπους λειτουργίας. Ο πρώτος, αντί για καραμέλες, επιβραβεύει τον δρώντα θεατή με καρφιά και καρφίτσες, ενώ παγιδεύει τις καραμέλες σε μια μεγάλη διάφανη σφαίρα στην πίσω πλευρά της κατασκευής, το εσωτερικό της οποίας είναι μη προσβάσιμο. Ο δεύτερος τρόπος, απελευθερώνει τις καραμέλες, όχι όμως με τρόπο αναμενόμενο. Έπειτα από χειρισμό χειρολαβών, ο θεατής-παίκτης στέκεται μπροστά στην κατασκευή και καταλήγει να πυροβολεί με καραμέλες το είδωλό του πάνω σε καθρέφτη. Η όλη διαδικασία αποδεικνύεται αυτοκαταστροφική για τον παίκτη» σχολιάζει σχετικά.
Ο Κώστας Ξάνθης κατασκευάζει «παιχνίδια διττής φύσης ώστε να φέρω τον θεατή αντιμέτωπο με επίπλαστες ευτοπίες». Στόχος του είναι «η προβολή του παράδοξου μιας επιφανειακά ευτοπικής δυστοπίας και της παγίδας που συνιστά. Επινοώ θελκτικές γλυπτικές δημιουργίες, αντλώντας επιρροές από μοντέρνες και σύγχρονες τάσεις αρχιτεκτονικής και design, επιδιώκοντας να προσκαλέσω τον θεατή σε διάδραση μαζί τους». Αφετηρία στην έρευνά του υπήρξε το έργο του H. Bosch, «ειδικά στο σημείο διάκρισης των ορίων μεταξύ των αντιπαρατιθέμενων εννοιών τάξης/χάους, ακίνδυνου/επικίνδυνου, καλόβουλου/κακόβουλου, όπως αποτυπώνονται στα συγγράμματα The Land of Unlikeness του R. Falkenburg και Gombrich on the Renaissance του E. Gombrich».
Kατασκευάζω παιχνίδια διττής φύσης ώστε να φέρω τον θεατή αντιμέτωπο με επίπλαστες ευτοπίες. Στόχος είναι η προβολή του παράδοξου μιας επιφανειακά ευτοπικής δυστοπίας και της παγίδας που συνιστά. Επινοώ θελκτικές γλυπτικές δημιουργίες, αντλώντας επιρροές από μοντέρνες και σύγχρονες τάσεις αρχιτεκτονικής και design, επιδιώκοντας να προσκαλέσω τον θεατή σε διάδραση μαζί τους.
«Εφόσον ο θεατής ασχοληθεί, τα παιχνίδια ενεργοποιούνται και δρουν απρόβλεπτα και αιφνιδιαστικά. Μέσα από παρατήρηση, ακρόαση και απτική αλληλεπίδραση, κατανοεί κανείς πως τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται και πως η κατάληξη είναι διαφορετική από την αναμενόμενη. Ταυτόχρονα, ο δρώντας θεατής γίνεται ακούσια μέρος του έργου για εκείνους που ενδέχεται να τον παρατηρούν όσο παίζει και προσπαθεί μάταια να κερδίσει κάτι» σημειώνει ο καλλιτέχνης.
«Η συμμετοχή μου στα βραβεία MATAROA και στην 7η ΑRT-Thessaloniki ήταν μια μεγάλη ευκαιρία να μοιραστώ την εικαστική μου έρευνα και πρακτική με ένα ευρύτερο κοινό. Παρόλο που η απτική αλληλεπίδραση θεατή και έργου δεν συνηθίζεται, ήταν μεγάλος ο αριθμός επισκεπτών που, με δική μου παρότρυνση, προσπάθησαν να παίξουν και να κερδίσουν. Ενώ στο τέλος κανένας δεν κατόρθωνε να ικανοποιήσει το γευστικό του αισθητήριο, ο θεατής και εγώ κερδίζαμε κάτι από κοινού. Η σύγχρονη τέχνη είναι σε μεγάλο βαθμό εννοιολογική, τέχνη δηλαδή που δεν την απασχολούν μόνο κριτήρια αισθητικής ή αρμονίας, αλλά τέχνη που πραγματεύεται έννοιες και γεγονότα, κάνοντας απόπειρες να σχολιάσει, να καταγράψει, συχνά με άμεσο τρόπο, πολιτικά θέματα και ζητήματα που αφορούν το κοινωνικό σύνολο ή και το άτομο. Την τέχνη αυτή ο θεατής δεν αρκεί να την παρατηρήσει και να τη θαυμάσει. Χρειάζεται να την αναγνώσει σε περισσότερα από ένα επίπεδα ώστε να κατανοήσει τα όσα επικοινωνεί ο δημιουργός» επισημαίνει χαρακτηριστικά.
Κατά πόσο όμως βοηθά η διάδραση στην ανάγνωση ενός έργου; «Θεωρώ πως σε ορισμένες περιπτώσεις βοηθά, καθώς μετατρέπει την ανάγνωση του έργου σε βίωμα. Θεωρώ πως ο θεατής καταφέρνει να κατανοήσει το έργο με τρόπο διαφορετικό, πιο διασκεδαστικό, ενώ ταυτόχρονα συμμετέχει σε μία άτυπη performance για όσους τον παρατηρούν, με τον εαυτό του σε θέση του πρωταγωνιστή. Από την άλλη, ο διάλογος με το κοινό υπήρξε ιδιαίτερα επωφελής καθώς η καταγραφή των αντιδράσεων και των σχολίων είναι σημαντική τροφή για σκέψη και συγχρόνως πυξίδα για το επόμενο βήμα στον τομέα της διάδρασης» καταλήγει.
«Για έναν νέο καλλιτέχνη η βράβευση από το κοινό της ART-Thessaloniki και της επιτροπής των βραβείων MATAROA είναι σημαντικό γεγονός και δίνει ώθηση για τη συνέχιση των προσπαθειών και την εντατική εργασία. Το βραβείο δεν είναι αυτοσκοπός, ωστόσο η αναγνώριση της αξίας της προσωπικής εργασίας δεν μπορεί παρά να προσφέρει χαρά. Επιπλέον, αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη το γεγονός της βράβευσης μιας εικαστικής πρότασης που για να την αναγνώσει το κοινό χρειαζόταν επιπλέον χρόνος, πειραματισμός και αλληλεπίδραση», λέει αναφερόμενος στη βράβευσή του.
«Η αναγνώριση της δουλειάς σαφώς και είναι σημαντική, ιδίως όταν συνοδεύεται από εργαλεία στήριξης για τον καλλιτέχνη. Την έννοια του ταλέντου, τουλάχιστον με την παραδοσιακή της σημασία, τη θεωρώ ξεπερασμένη. Πιστεύω πως αυτό που ονομάζουμε ταλέντο δεν μπορεί να είναι κάτι άλλο από ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον που δείχνει κανείς για έναν τομέα, σε συνδυασμό με την απόκτηση δεξιοτήτων»
απαντά, σχολιάζοντας την ανάγκη των καλλιτεχνών για αναγνώριση.
Ο Κώστας Ξάνθης αυτή την περίοδο εργάζεται στη διεύρυνση της ενότητας των «παιχνιδιών εχθρικής φύσης», η οποία θα παρουσιαστεί το ερχόμενο φθινόπωρο στο Vita Zita Studio στη Θεσσαλονίκη. «Σχέδια για το μέλλον υπάρχουν πολλά στα σκαριά, ωστόσο αυτό στο οποίο στοχεύω, όπως και κάθε νέος καλλιτέχνης, είναι η συνεργασία με νέους φορείς και ο εντοπισμός των απαραίτητων πόρων και του χρόνου ώστε η δημιουργική διαδικασία να συνεχίζεται όσο το δυνατόν πιο απρόσκοπτα» τονίζει.
Βιογραφικό
Ο Κώστας Ξάνθης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Είναι αριστούχος απόφοιτος του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ και κάτοχος βραβείου αριστείας του Υπουργείου Παιδείας και του ΙΚΥ. Είναι επίσης απόφοιτος του τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ. Δουλειά του έχει εκτεθεί σε ανεξάρτητους χώρους, σε Biennale και μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έχει λάβει για το εικαστικό του έργο «παιχνίδια εχθρικής φύσης» το πρώτο βραβείο MATAROA στην 7η ART-Thessaloniki τον Μάιο του 2024.
