Βλέποντας κανείς τις εικόνες του Βασίλη Παντελίδη, όπως παρουσιάζεται στην PhotoBiennale 2021 (στο πλαίσιο του Open Call, το οποίο υποστηρίζει η Πολιτιστική Εταιρεία Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος), αισθάνεται κάπως απροσδιόριστα. Δεν είναι σίγουρος αν βρίσκεται στην επικράτεια μιας υπερρεαλιστικής τραγικότητας ή αν απλώς (;) περιοδεύει στο απέραντο κωμικό σύμπαν του ανθρώπινου βίου.

Η εν εξελίξει φωτογραφική εργασία υπό τον τίτλο μονόλογοι / monologues αποτελείται από μια σειρά εννοιολογικών αυτοπορτραίτων και παρουσιάζεται μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου στο χώρο Stereosis. Όπως σημειώνεται, είναι «μια συρραφή ετερόκλητων επεισοδίων που ανιχνεύουν την ανθρώπινη κατάσταση, αποτέλεσμα ζύμωσης μεταξύ του τραγικού και του κωμικού της ζωής. Οι επιμέρους σκηνές υιοθετούν μια θεατρική οπτική όπου η αφαίρεση, το παράδοξο και το παράλογο καθώς και η επανάληψη υφαίνουν ένα κλειστοφοβικό νήμα γύρω από το ανθρώπινο υποκείμενο, δίχως κανενός είδους λύτρωση ή λύση. Το σκηνικό υποδηλώνει έναν απροσδιόριστο τόπο. Τόπο υπαρξιακών αναζητήσεων, μεταφυσικής ανθρώπινης αγωνίας, μετεωρισμού μεταξύ αλήθειας και ψέματος της ύπαρξης, του τυχαίου και της αβεβαιότητας της ζωής, που διανθίζονται με σαρκασμό και ειρωνεία. μονόλογοι μιας τραγικής κωμωδίας ή μιας κωμικής τραγωδίας».

Το ξεκίνημα

Ο Βασίλης Παντελίδης σπούδασε βιομηχανικό σχεδιασμό και μετά από μία βραχύβια ενασχόληση με το αντικείμενο, εκδήλωσε την επιθυμία –σε ηλικία τριάντα ετών- να μάθει να χειρίζεται το φωτογραφικό μέσο. Μέχρι τότε δεν είχε φωτογραφίσει ποτέ με φωτογραφική μηχανή!

«Η αρχική μου σκέψη προσανατολιζόταν στο να αποτελέσει  η φωτογραφία μία απασχόληση για τον ελεύθερό μου χρόνο», λέει σήμερα ο ίδιος. «Σχετικά σύντομα η προσέγγισή μου μεταβλήθηκε, αισθανόμενος πως η φωτογραφία μπορεί να αποτελέσει ένα είδος εκφραστικής ‘γραφής’ των εσώτερών μου σκέψεων. Εν συνεχεία, η φωτογραφία αποτέλεσε τη ‘γέφυρα’ με τη μεγάλη μου αγάπη, τον κινηματογράφο. Έτσι, προσφάτως ξεκίνησα να σπουδάζω στο Τμήμα Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης».

Οπτικά δοκίμια;

Ζητάμε από τον καλλιτέχνη να επιχειρήσει να εντάξει τις φωτογραφίες σε μια κεντρική φιλοσοφία, αναφέροντάς του πως θυμίζουν οπτικά δοκίμια. Εξηγεί πως «οι φωτογραφίες είναι το αποτέλεσμα μίας μηχανικής αλληλεπίδρασης με τον κόσμο, ενώ ο βαθμός του ρεαλισμού τους είναι θέμα ανάγνωσης. Μία φωτογραφία αποτελεί καταγραφή του κόσμου -ένα ίχνος πραγματικότητας- και ταυτόχρονα προβολή των επιθυμιών μας. Η θέαση μίας φωτογραφίας συχνά μας αποκαλύπτει όψεις των πραγμάτων που θα προτιμούσαμε να μη βλέπουμε – την ουσία του κόσμου με όλες τις αντιφάσεις, τη δυσκολία  και τον πόνο που τον περιβάλλουν. Μία εικόνα με ισχυρό περιεχόμενο βρίσκει μόνιμη θέση στο συνειδητό μας και καθιστά την πράξη της όρασης δύσκολη – σωματικά, ψυχολογικά, συναισθηματικά και αισθητικά. Σύμφωνα με τον Bάλτερ Μπένγιαμιν ‘ φωτογραφικός φακός αποκαλύπτει τις υποσυνείδητες οπτικές με τον ίδιο τρόπο που η ψυχανάλυση αποκαλύπτει τις υποσυνείδητες αιτίες’.

Όταν «σκηνοθετεί» τις φωτογραφίες του αντλεί πρώτη ύλη από προσωπικές εμπειρίες – «τόσο από τον πραγματικό κόσμο όσο και από αυτόν των ονείρων». Τον ενδιαφέρουν έννοιες όπως «ο χρόνος και η μνήμη, η ταυτότητα και το σώμα, οι συμβολισμοί και τα στερεότυπα όπως επίσης και η διαφυγή σε παραμύθια και μύθους –μοντέρνους ή μη- που αποτελούν μέρος της συλλογικής μας μνήμης. Μία ιδέα ‘εμφανίζεται’ στο μυαλό μου, συνήθως αυστοστιγμεί και απροσκλήτως, κάπως άμορφη, στην οποία δίνω μορφή βήμα -βήμα αρχικώς στο χαρτί».

Όντας σχετικά νέος στο φωτογραφικό χώρο, εξακολουθεί να μελετάει την ιστορία και τη θεωρία  του μέσου καθώς και το έργο εμβληματικών μορφών της φωτογραφίας – «αρκετές από τις οποίες εκτιμώ και θαυμάζω απεριόριστα». Παρόλα αυτά, οι βασικές του επιρροές «απαντώνται σε άλλες μορφές τέχνης, κυρίως στον κινηματογράφο, το θέατρο, τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική και τη μουσική».

Η ερμηνεία και τα συναισθήματα

Θεωρεί πως η τέχνη είναι ένα εργαλείο για να ερμηνεύσει κάποιος τον κόσμο; «Η βασική λειτουργία της τέχνης είναι διττή, αμφισβήτηση και φαντασία, έτσι ώστε να διασαφηνίζει την ανθρώπινη εμπειρία», απαντάει ο Βασίλης Παντελίδης. «Ερμηνεύει τον κόσμο αλλά κυρίως επανερμηνεύει την πραγματικότητα δημιουργώντας εναλλακτικές πλευρές αυτής καθώς και εναλλακτικούς κόσμους διαφυγής. Η αλήθεια και η πραγματικότητα είναι άσχημη, μέσω της τέχνης όμως προστατευόμαστε από αυτές, διατηρούμαστε ζωντανοί. Ένα ‘ψέμα’ όπως είναι η τέχνη, μας οδηγεί στην αλήθεια, βάζοντας σε τάξη το επικρατές χάος».

Επιδίωξη του Βασίλη Παντελίδη, μέσω των εικόνων, «δεν είναι η/ο θεατής να αισθανθεί κάποιο συγκεκριμένο συναίσθημα, όπως αντιστοίχως και η σκηνοθεσία τους δεν προκύπτει βάσει ενός  μοναδικού και προκαθορισμένου νοήματος που απλώς αναζητάει δέκτρια/τη. Θα παρομοίαζα τις εικόνες μου με ένα πρόβλημα του οποίου η λύση δεν προσφέρεται έτοιμη, ούτε είναι προφανής ή εύκολη. Ίσως μάλιστα να φαίνεται πως δεν υπάρχει. Προσωπικά, η ιδανική λειτουργία τους είναι να θέτουν ερωτήματα παρά να αποτελούν αυταπόδεικτες καταθέσεις. Αυτό που με ενδιαφέρει πραγματικά είναι η προσωπική αναζήτηση της/του θεατή μέσω της ενεργού θέασης έτσι, με αφορμή και αφετηρία μία εικόνα μου να συνθέσει διανοητικά τη δική της/του, προσδίδοντάς της εναλλακτικές αφηγήσεις».

Ανάμεσα σε πραγματικό και φανταστικό

Οι φωτογραφίες της σειράς «μονόλογοι / monologues» μοιάζουν να βρίσκονται σ’ ένα περιβάλλον μεταξύ πραγματικού και φανταστικού. Τον ενδιαφέρει  η ανίχνευση αυτών των ορίων;

«Θα χαρακτήριζα τις εικόνες μου ως οπτικές μεταφορές που εσωκλείουν μία ρευστή πραγματικότητα. Τα στοιχεία που συνθέτουν το κάδρο μπορούν να φέρουν την ιδιότητά τους και ταυτόχρονα να αποτελούν σύμβολα. Με όρους σημειολογίας, σημαίνον και σημαινόμενο δεν διαχωρίζονται απαραίτητα αλλά μπορούν να συνυπάρχουν – παρομοίως οι λειτουργίες της δήλωσης και της συνδήλωσης μπορούν να είναι ταυτόσημες ή/και να ανταλλάσουν ρόλους. Κατ᾽ αντιστοιχία, η ‘αυτο-σκηνοθεσία’ μου ως μέρος της σύνθεσης είναι κάτι περισσότερο από απλή αναπαράσταση του σώματός μου. Ο σπουδαίος Αντόν Τσέχοφ στο έργο του ‘Ο Γλάρος’ γράφει: ‘Πρέπει να ζωγραφίζουμε τη ζωή όχι όπως είναι, μήτε όπως θα ᾽πρεπε να ᾽ναι, αλλά όπω