Στα γλυπτά του Αργύρη Ραλλιά, τοπίο, γη, άνθρωπος και ζωή βρίσκονται σε αδιαίρετη σχέση.
Αργύρης Ραλλιάς
Προσωπικές ιστορίες με συλλογική αξία
Κείμενο: Aλεξάνδρα Κοροξενίδη
Η δουλειά του γλύπτη Αργύρη Ραλλιά (γεν. 1993) πηγάζει βιωματικά από τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στην Κύθνο, όπου μεγάλωσε μαθαίνοντας τις δυσκολίες της αυθεντικής αγροτικής ζωής, τη σοφία της απλότητας και τους κοινοτικούς δεσμούς. Στο βάθος κάθε έργου που έχει δημιουργήσει εντοπίζει κανείς την ανάμνηση κάποιας από τις πολλές ιστορίες που άκουγε από τον παππού και τις γιαγιάδες του, καθώς και από τους γονείς του.
Χωρίς να νοσταλγεί ή να ωραιοποιεί το παρελθόν, αλλά με διάθεση να τιμήσει ορισμένες από τις πτυχές του, ο Αργύρης Ραλλιάς ανιχνεύει μέσα από τη γλυπτική και τις κατασκευές του τη στάση ζωής πίσω από κάθε ιστορία και ξαναζεί τις αφηγήσεις, με σκοπό να μεταγράψει αυθόρμητα το εννοιολογικό απόσταγμά τους σε αισθητική εμπειρία. Πρωτίστως, υπογραμμίζει τη σημασία της τελετουργίας και των παραδόσεων που δεν επιτελούνται διεκπεραιωτικά αλλά βρίσκουν υπόσταση μέσα σε ένα πλέγμα κοινωνικών συνάψεων και ηθών. Στέκεται στις ανθρώπινες σχέσεις και στη συλλογικότητα, στην αλληλεπίδραση των ανθρώπων με το τοπίο, αλλά και στα αποτυπώματα που αφήνουν οι εμπειρίες και αναμνήσεις σε έναν τόπο. Προβάλλει εμμέσως τη διαχρονικότητα μύθων και ιστοριών, διερευνώντας τις σύγχρονες εκφάνσεις και μεταλλάξεις τους. Μεταμορφώνει, για παράδειγμα, τον θεό Πάνα στην ανδρόγυνη μορφή LGBT pan (2015-2016), που συνδυάζει ζωόμορφα χαρακτηριστικά, ακροβατώντας σε μια ρόδα.
Το παρελθόν είναι πάντα ζωντανό και γόνιμο στα έργα του, πυροδοτώντας μια δημιουργική μνήμη. Στο roots (2016-2017), έργο εμπνευσμένο από τους στίχους της Κατερίνας Γώγου «οι ρίζες είναι για να βγάζουμε κλαδιά και όχι για να γυρνάμε πίσω σε αυτές», η ρίζα από κυκλαδίτικο αλμυρίκι απλώνεται σε νέα κλαδιά-κατευθύνσεις. Την ίδια στιγμή, η βάση του έργου απεικονίζει ανθρώπινα άκρα, υποδηλώνοντας τη μετακίνηση και τις προσωπικές μνήμες. Στα γλυπτά του Αργύρη Ραλλιά, τοπίο, γη, άνθρωπος και ζωή βρίσκονται σε αδιαίρετη σχέση. Στο raccontami (2023), μια υπαίθρια πέτρινη συναρμογή σε σχήμα καθίσματος θυμίζει ταυτόχρονα τμήμα προϋπάρχοντος κτίσματος ή ξερολιθιάς, καθώς ο καλλιτέχνης εναρμονίζει την αρχιτεκτονική και την εμπειρία του χώρου με το ανθρώπινο σώμα.
Αντίστοιχα, στο three days in mounteros (2022), ο Ραλλιάς δημιουργεί ένα ημικυκλικό πέτρινο παράθυρο στην πιο ψηλή κορυφή της Ύδρας με θέα τη θάλασσα, οι αναλογίες του οποίου προκύπτουν από τους άξονες του δικού του σώματος σε σχέση με τις βιτρούβιες συντεταγμένες. Η αίσθηση της επιτέλεσης ενός συμβάντος ή μιας ιστορίας μεταγγίζεται κατά έναν μυστήριο τρόπο στο ίδιο το έργο. Σε αυτό συμβάλλει ενδεχομένως και η ενασχόληση του καλλιτέχνη με τη μουσική – ο Αργύρης Ραλλιάς παίζει κρητικό λαούτο, ενώ τον ενδιαφέρουν μουσικοί όπως οι Χαϊνηδες, ο Δημήτρης Αποστολάκης και ο Αλέξης Αλεβιζάκης. Η πλαστικότητα διαθέτει, σύμφωνα με τον καλλιτέχνη, συγγένειες με τη μουσικότητα, καθώς περιλαμβάνει ρυθμό, παλμό και κινήσεις ακριβείας, ενώ ταυτόχρονα, όπως η μουσική, γίνεται αντιληπτή και ως επιτέλεση, ως μια διαδικασία που εκτυλίσσεται σε δυναμική μορφή.
Μολονότι ανοιχτός στη χρήση οποιουδήποτε υλικού, η πρακτική του μέχρι τώρα φανερώνει μια προτίμηση στα γήινα και φυσικά υλικά όπως η πέτρα και το μάρμαρο ή ακόμη και ο αλάβαστρος λόγω της ιδιότητάς του να εκπέμπει ένα εσωτερικό φως. Χρησιμοποιεί επίσης χρηστικά αντικείμενα, ρίζες και φυτά. «Με ενδιαφέρουν τα υλικά που ενσωματώνουν κάποια μορφή μνήμης. Δεν θέλω να τα σκορπάω. Χρησιμοποιώ την ποσότητα που είναι απαραίτητη για το κάθε έργο». Μυημένος από νωρίς στις τεχνικές της κατεργασίας της πέτρας και του μαρμάρου, αρχικά στην Κύθνο αλλά και αργότερα στην Τήνο, κατά τις αρχικές σπουδές του στο Προπαρασκευαστικό και Επαγγελματικό Σχολείο Καλών Τεχνών Πανόρμου, ο Αργύρης Ραλλιάς εφαρμόζει στο έργο του την αίσθηση του μέτρου που επιβάλλει το ελληνικό τοπίο. Ο καλλιτέχνης δίνει επίσης μεγάλη έμφαση στην τοποθέτηση του γλυπτού στον χώρο, καθώς καταργεί την έννοια του βάθρου και μετατρέπει το στήριγμα ενός γλυπτού σε μέρος του έργου. «Θεωρώ ότι τα γλυπτά υποφέρουν στις βάσεις τους, και αυτό φαίνεται έντονα στη δημόσια γλυπτική. Βέβαια, η ασφαλής στήριξη ενός γλυπτού ενέχει πάντα ένα ρίσκο, το οποίο όμως συνιστά και πρόκληση».
Θεωρώ ότι τα γλυπτά υποφέρουν στις βάσεις τους, και αυτό φαίνεται έντονα στη δημόσια γλυπτική. Βέβαια, η ασφαλής στήριξη ενός γλυπτού ενέχει πάντα ένα ρίσκο, το οποίο όμως συνιστά και πρόκληση.
Στην Αθήνα βρέθηκε όταν λόγω αριστείας στην Σχολή της Τήνου έγινε δεκτός χωρίς εξετάσεις στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, στο εργαστήριο του Γιώργου Λάππα, τον οποίο μνημονεύει ως σημαντική επίδραση τόσο στο έργο του όσο και στην κατανόηση της τέχνης και της ζωής ως μια ενιαία διαδικασία. Παρά τα νέα ερεθίσματα που του παρείχε η πόλη, ο Αργύρης Ραλλιάς ένιωσε να στερείται την εμπειρία της τελετουργίας. Το αίσθημα ότι δεν μπορούσε να αλλάξει πλέον τους όρους του παιχνιδιού της κοινωνίας τον οδήγησε στο chess games (2016), ως αντανάκλαση της ματαιότητας. «Φτιάχνω ένα παιχνίδι που δεν έχει νόημα να παίξω, γι’ αυτό αναπαριστώ συμβολικά ένα παιχνίδι ανάμεσα σε νεκρούς». Η συνάρτηση παιχνίδι-πόλεμος αναπτύχθηκε στην τριλογία war games (2023), στη διάρκεια των μεταπτυχιακών του σπουδών στην Καράρα της Ιταλίας όπου διέμενε για σχεδόν τρία χρόνια. Παρά το αδιέξοδο και την καταστροφή που αποπνέει, ο Αργύρης Ραλλιάς επιδιώκει ένα έργο-ωδή στους «ηττημένους», στους «πραγματικούς παίκτες», το όραμα των οποίων κινητοποιεί τους συνανθρώπους τους.
Η ελπίδα διαφαίνεται και στο a time will come (2022), βασισμένο στη ζωή και στο ποίημα της Κατερίνας Γώγου Θα’ ρθει καιρός που θα αλλάξουν τα πράγματα από τη συλλογή ποιημάτων Ιδιώνυμο. Μια μαρμάρινη σαΐτα, που όμως μοιάζει χάρτινη, είναι η κρυμμένη δύναμη του ευάλωτου στοιχείου, είναι τα όνειρα που πετούν αλλά ανακόπτονται στη διαδρομή της ζωής. Βαριά υλικά καταλήγουν να μοιάζουν ελαφριά, ορισμένες φορές και λόγω του φωτός που αντανακλά ή εκπέμπει το υλικό των γλυπτών, με την ψευδαίσθηση να οπτικοποιεί τις αφανέρωτες όψεις της ζωής. Στην προίκα (2022), το λευκό κέντημα σε μορφή σπιτιού πάνω από ένα διπλής όψης ειδικά κατασκευασμένο κομοδίνο είναι στην πραγματικότητα μια μαρμάρινη φόρμα τόσο δεξιοτεχνικά δουλεμένη ώστε να φαίνεται υφασμένη. Το μαρμάρινο κέντημα αποσιωπά αλλά και προστατεύει μια μυστική, παλαιά και προσωπική ιστορία της της γιαγιάς του από την Κρήτη, τόπο γέννησης του καλλιτέχνη. Στο σαφώς πιο χιουμοριστικό after pandemy (2019), ένα ζευγάρι μαρμάρινες παντόφλες τοποθετούνται στην ύπαιθρο σαν να έχουν πεταχτεί, αποκρυσταλλώνοντας τη σημασία του τετριμμένου.
Ο Αργύρης Ραλλιάς αναπλάθει το καθημερινό, ανάγοντάς το στο συλλογικό και αρχετυπικό, επιχειρώντας να διασώσει το πεπερασμένο στη μνήμη έτσι ώστε εκείνη να μεταβολιστεί σε πράξη. Συνενώνει παρελθόν και παράδοση με παρόν και μέλλον, ανατέμνοντας όψεις της ανθρώπινης φύσης. Εμπνευσμένο από τον «υπεράνθρωπο» του Νίτσε, το όραμα (2016) θετει μεταξύ άλλων το ζήτημα της εξέλιξης του ανθρώπου, δημιουργώντας, μέσα από μια συστοιχία μορφών που σχηματίζουν μια γραμμή, διαφορετικά σημεία θέασης, καθώς και έναν ενδιαφέροντα συνδυασμό ανάμεσα στο σχέδιο, την ευθεία γραμμή και το τρισδιάστατο της γλυπτικής.
Ο καλλιτέχνης καταθέτει συχνά σύγχρονα πολιτικά και κοινωνικά σχόλια. Στο cave paintings (2019), για παράδειγμα, παραπέμπει στη ζωγραφική των σπηλαίων για να παρατηρήσει τα πρότυπα της μαζικής κουλτούρας ως τα μελλοντικά τεκμήρια του σύγχρονου πολιτισμού. Στο γλυπτό/έργο-επιτέλεση what remains (2023, η ελληνική συμμετοχή στη Stone Expo, στο Λας Βέγκας των ΗΠΑ), προσθέτει μια πλεξούδα στην πλάτη της θηλυκής μορφής, η οποία δεσπόζει σε εμβρυακή μορφή στο δικό του αντίγραφο ενός νεολιθικού ειδωλίου, ως ένα στοιχείο υφέρποντος ερωτισμού αλλά και ως μια πλάγια αναφορά στο πλέξιμο ως γυναικεία απασχόληση. Την τελευταία μέρα της έκθεσης καταστρέφει την πλεξούδα, αποτίνοντας φόρο τιμής στη γνωστή πράξη διαμαρτυρίας των γυναικών στο Ιράν, ενώ ακόμα πιο πολιτικό είναι το μήνυμα του soundmap, που αναφέρεται στις προσφυγικές ροές.
Το έργο του μπορεί να χαρακτηριστεί ως σχεσιακό, με την έννοια ότι προκύπτει μέσα από συνδέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους και καταστάσεις, τις οποίες φέρνει στο προσκήνιο. «Με ενδιαφέρει η πλαστικότητα και η δυναμική των συλλογικών σχέσεων. Θεωρώ ότι κάθε έργο τέχνης είναι κατά βάση συλλογικό». Ο Αργύρης Ραλλιάς έχει πραγματοποιήσει ατομική έκθεση στην Καράρα της Ιταλίας, έχοντας παράλληλα συμμετάσχει σε πλήθος ομαδικών εκθέσεων, μεταξύ των οποίων οι Μεταπολίτευση (2024), H Eσωτερική Πλευρά του Ανέμου (Κύμη Ευβοίας, 2024), Το τέλος του τοπίου (2024-2025). Η προσεχής ατομική του έκθεση, σε επιμέλεια Χριστόφορου Μαρίνου, είναι ήδη προγραμματισμένη για το καλοκαίρι του 2025, στο εργαστήριο του καλλιτέχνη.
Φωτογραφίες
