O Ανέστης Ιωάννου ανακάλυψε στον ακάλυπτο του εργαστηρίου του έναν βαθύ εννοιολογικό πλούτο.
Ανέστης Ιωάννου
Κατάλοιπα στην πόλη συναντούν το παρόν
Κείμενο: Αλεξάνδρα Κοροξενίδη
Ο ακάλυπτος που φανερώνεται από τα μεγάλα παράθυρα στο εργαστήριο του Ανέστη Ιωάννου (γεν. 1992), πάνω από το παρασκευαστήριο του παλαιού οικογενειακού φούρνου, αποτελεί για τον καλλιτέχνη μια μικρογραφία του αστικού τοπίου: ένα συνονθύλευμα από ετερόκλητα αντικείμενα που συνιστούν πολιτισμικά, ιστορικά, κοινωνικά κατάλοιπα, τα οποία συγκατοικούν σε ένα οικείο χάος. Ο Ιωάννου τα αντιλαμβάνεται ως θραύσματα και «μοσχεύματα» –όπως η εξωτική μπανανιά–, εννοώντας όχι μόνο ότι είχαν αρχικά άλλο προορισμό ή διαφορετική προέλευση από τον τόπο που τελικά βρέθηκαν, αλλά και ότι ενδέχεται στο μέλλον να βρεθούν σε ένα εντελώς νέο χωρικό σύνολο, αποκτώντας έτσι καινούριο νόημα.
Ήδη από τις πρώτες του δουλειές, ο καλλιτέχνης είχε στρέψει το ενδιαφέρον του στις ιστορίες, στους παρελθόντες τόπους, στις ατομικές και συλλογικές ταυτότητες που εγγράφονται φανερά ή μη στον αστικό χώρο, καθώς και στις νέες αφηγήσεις που πυροδοτούνται από την αλληλεπίδραση της μνήμης με τη σύγχρονη εμπειρία, αλλά και των μονάδων με το σύνολο. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Ανέστης Ιωάννου ανακάλυψε στον ακάλυπτο του εργαστηρίου του έναν βαθύ εννοιολογικό πλούτο, μέσα από τον οποίο προέκυψε η ενότητα After Sunset (Μετά το ηλιοβασίλεμα 2021): μια σειρά με ιδιότυπα και λιτά τοπία ανάμεσα στο μέσα και το έξω, όπως ακριβώς και ο ακάλυπτος. «Με ενδιέφερε το πώς κατακερματίζουμε μια αφήγηση για να τη μετατρέψουμε σε μια συμπαγή εμπειρία», συμπληρώνει ο ίδιος.
Τόσο με τη ζωγραφική του σε σκουρόχρωμο τζιν ύφασμα, όπου ενσωματώνει στοιχεία όπως το κολάζ ή το νέον, όσο και με τα γλυπτά που φτιάχνει ευρεθέντα αντικείμενα, από μάρμαρο και μπετόν που συχνά τοποθετεί πάνω σε τροχούς σκέιτμπορντ, ή ακόμα με τις εγκαταστάσεις και τα βίντεο, ο Ιωάννου αντιμετωπίζει την πόλη ως έναν ζωντανό οργανισμό που διαμορφώνει και διαμορφώνεται. Τον απασχολεί η σχέση των ανθρώπων και της ταυτότητας, ατομικής ή συλλογικής, με τον αστικό χώρο, η σύνδεση της νεανικής κουλτούρας με την ιστορία, τι αφήνει καθένας από εμάς στο περιβάλλον του και τι οικειοποιείται.
Στη σειρά γλυπτών Strangers in Close Proximity (2017-2018, ενότητα που αναφέρεται σε σκέψεις του Πολωνού στοχαστή Ζίγκμουντ Μπάουμαν), ο Ιωάννου δένει επιζωγραφισμένους τσιμεντόλιθους με κομμάτια μαρμάρου και άλλα «πεταμένα» κομμάτια υλικών. Μετατρέπει, δηλαδή, ένα στοιχείο βαρύ και κλασικό σε κάτι κινητό και σύγχρονο. Η αίσθηση της ρευστότητας και της μετακίνησης, της ενδιάμεσης κατάστασης ανάμεσα στο πριν και το μετά, στην ιστορία και την αλλαγή, στο εφήμερο και το μόνιμο, διατρέχει τα έργα του, τα οποία αποπνέουν την εντύπωση ενός μεταιχμιακού μη-τόπου, μιας δυνητικής ή παρελθοντικής κατάστασης.
Ταυτόχρονα, επικρατεί η αίσθηση της κινητικότητας προς ένα ανήκειν. Ο θεατής εισπράττει την επιθυμία για συνύπαρξη, εντοπίζοντας γέφυρες ανάμεσα σε διάσπαρτα μεταξύ τους αντικείμενα. Στην ομαδική έκθεση A Poem for You (2021), το ποίημα-ζωγραφική εγκατάσταση του Ιωάννου Together We Root, γύρω από το οποίο χτίζεται η υπόλοιπη έκθεση, αναφέρεται σε κοινές ρίζες, μιλά για μια οικογένεια όπου συνυπάρχουν οι σύγχρονοι και οι πρόγονοι. Η φράση «Sometimes I think of myself as future memory» ενσωματώνεται σε ένα από τα ζωγραφικά έργα της ενότητας After Sunset. Το παρελθόν εμποτίζει το παρόν, και το παρόν γίνεται η μνήμη του μέλλοντος, όπως στο βίντεο Latent Memories (2017) που καταγράφει τον ενταφιασμό ζωγραφισμένων μαρμάρινων λίθων. Οι σκόρπιες αναμνήσεις από αναφορές του καλλιτέχνη ενταφιάζονται για να επανέλθουν στο μέλλον με αποδέκτη τον ίδιο ή κάποιον ανασκαφέα-κάτοικο της πόλης.
Με ενδιαφέρει η απόδοση και η βιωμένη εμπειρία του χώρου. Αντιλαμβάνομαι τους χώρους και τα σκηνικά μου ως ετεροτοπίες.
Ο χώρος, φαντασιακός, πραγματικός ή και τα δύο ταυτόχρονα, είναι πάντα το πλαίσιο στο οποίο οριοθετεί τη δουλειά του. Χαρακτηριστικές είναι οι μεγάλες διαστάσεις πολλών έργων του, όπως επίσης και ορισμένες παλαιότερες ζωγραφικές εγκαταστάσεις (2017) που περιλαμβάνουν σειρές από «πανό-σημαίες», ως μια αναφορά στην έννοια των ορίων στις πόλεις. Η ενασχόληση με τον χώρο και την πόλη τον οδήγησε σε μια ζωγραφική που συχνά μοιάζει με σκηνικό θεάτρου, υποδηλώνοντας έναν πιθανό αφανή κόσμο. «Με ενδιαφέρει η απόδοση και η βιωμένη εμπειρία του χώρου. Αντιλαμβάνομαι τους χώρους και τα σκηνικά μου ως ετεροτοπίες», μας εξηγεί σχετικά.
Οι δημιουργίες του υπονοούν μια ιστορία με ανοιχτή αφήγηση. Όποτε απεικονίζεται ο άνθρωπος, μοιάζει να είναι σε κίνηση, ενώ συχνά παίρνει τη μορφή ενός περιγράμματος, ενός άδειου σώματος που μοιάζει να σχηματίζεται ή να αποδομείται και να ενσωματώνεται στον χώρο όπως η μνήμη. Πρωταγωνιστές στα σκηνικά του είναι επιλεγμένα μοτίβα και αντικείμενα που αντανακλούν έναν διαχρονικό ή σύγχρονο συμβολισμό, έχοντας παράλληλα πλαστικό ενδιαφέρον για τον καλλιτέχνη. Γλάστρες, φοίνικες, φυτά, σκέιτμπορντ και καρέκλες είναι τα δικά του «μοσχεύματα», τα αντικείμενα που μετακινούνται και περιγράφουν τη ρευστότητα της πόλης, τις αποσιωπημένες ιστορίες και τα άυλα τεκμήρια. Τα τοπία του βρίσκονται και αυτά με τη σειρά τους σε μια μεταιχμιακή κατάσταση. «Με ενδιαφέρει μια πρόχειρη και εύθραυστη σκηνή, όπως το πάλκο που ζωγράφισα εμπνεόμενος από τα σκηνικά του Γιάννη Τσαρούχη για την ταινία Στέλλα».
Η συμμετοχή του στην έκθεση Ρεμπέτικο (2021, Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων) ήταν η αφορμή για να μελετήσει συστηματικά τα σκηνικά του Γιάννη Τσαρούχη για το θέατρο. Αυτή ήταν ίσως η πρώτη του ουσιαστική επαφή με την ιστορία της νεοελληνικής ζωγραφικής, μιας και δεν ήταν κάτι που διδάχθηκε ούτε στις προπτυχιακές σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών των Ιωαννίνων ούτε και στις μετέπειτα σπουδές του στην Ισπανία και στο Βέλγιο. Στα έργα του Τσαρούχη συνεχίζει να ανακαλύπτει συγγένειες με τους δικούς του προβληματισμούς. Η πιο πρόσφατη ενότητα έργων του Ιωάννου, που θα παρουσιαστεί στην ατομική του έκθεση (στην Crux Galerie), έχει στον πυρήνα της τα σκηνικά του μεγάλου ζωγράφου για την αμφιλεγόμενη παράσταση του έργου Όρνιθες του Αριστοφάνη, η οποία ανέβηκε στο Ηρώδειο το 1959. «Με ενδιαφέρει ο τρόπος που ο Τσαρούχης αφηγείται μέσα από τα αντικείμενα, αλλά και το πώς συσχέτισε τη ζωγραφική με τη σκηνογραφία, στην οποία ανακάλυψε ζωγραφικά στοιχεία. Με γοητεύουν επίσης οι ανατρεπτικές και αιχμηρές ερμηνείες του, με αναφορές στη δική του σύγχρονη Ελλάδα. Στη δική μου απόδοση συνδέω τις Όρνιθες με την αναζήτηση ενός νέου τόπου, χρησιμοποιώντας το νεανικό μοτίβο του σκέιτμπορντ ως συμβολισμό αυτής της αέναης αναζήτησης».
Το τζιν ύφασμα, πάνω στο οποίο ζωγραφίζει με άλλα χρώματα ή ξεβάφοντας κάποια σημεία του, είναι ένα ακόμη νεανικό στοιχείο, άρρηκτα συνδεδεμένο με την αστική εμπειρία. Επιπλέον, σύμφωνα με τον καλλιτέχνη, διαθέτει «ζωγραφικότητα», ενώ το σκούρο χρώμα του, ως υπόβαθρο, θυμίζει θεατρική σκηνή και κάνει τα υπόλοιπα αντικείμενα να απεικονίζονται πιο καθαρά σε πρώτο πλάνο, στον πραγματικό χώρο. Παρότι τα σχήματα στη ζωγραφική του Ιωάννου είναι επίπεδα, κυριαρχεί συνεχώς η αίσθηση της υλικότητας, καθώς μόνιμο ζητούμενο είναι η διεύρυνση των ορίων της ζωγραφικής. Παράλληλα, τον απασχολούν τα ζητήματα της πρόσληψης της εικόνας και της ενεργής θέασης. Ό,τι μέσο και να περιλαμβάνει η δουλειά του, ο στόχος είναι πάντα να αποδώσει την ευαίσθητη ματιά του καλλιτέχνη στον χώρο και στη μνήμη, συνδυάζοντας τη μελαγχολία που δημιουργεί καθετί που ανήκει στο παρελθόν με τη λεπτότητα, τη νεανικότητα και την εξερεύνηση – τα στοιχεία που διατηρούν ακέραιη τη ζωντάνια της ύπαρξης.
Το έργο του έχει παρουσιαστεί σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Σερβία, η Γερμανία και η Γαλλία, καθώς και σε δύο ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα, έχοντας παράλληλα συμπεριληφθεί σε πολλές εκθέσεις που έχουν φιλοξενηθεί σε μουσεία και χώρους τέχνης: Encore: Νέα ελληνική ζωγραφική, (Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, 2023), Ειδύλλια Οδός (Τεχνόπολις, 2021 / Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Kρήτης, 2022), Ρεμπέτικο, (Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, 2022), Acropolis at the Bottom (Αίθουσα Νίκος Κεσσανλής – ΑΣΚΤ, 2018). Το 2020, ο Ανέστης Ιωάννου ήταν υπότροφος του προγράμματος ARTWORKS του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Φωτογραφίες
