fbpx
Από τη σειρά nevermore

Ο καλλιτέχνης δημιουργεί ψυχικούς και αλληγορικούς τόπους και περιηγείται στα όρια ανάμεσα στο πραγματικό ή αντικειμενικό με το φαντασιακό και το συνειρμικό.

Χρήστος Αθανασιάδης

Στο σημείο συνάντησης της προσωπικής και συλλογικής μνήμης

Κείμενο: Aλεξανδρα Κοροξενίδη
Χρήστος Αθανασιάδης

Η ζωγραφική του Χρήστου Αθανασιάδη (γεν. 1967) έχει ως αφετηρία την παράδοση της μεγάλης, κλασικής ζωγραφικής, καθώς και καθολικές, διαχρονικές έννοιες που ο καλλιτέχνης αποσπά από τη λογοτεχνία και την ποίηση. Ο ζωγράφος πραγματεύεται υπαρξιακά ζητήματα και αντλεί παραδείγματα από την ιστορία της τέχνης, και κυρίως από την Αναγέννηση, έργα της οποίας θαύμασε από κοντά κατά τις σπουδές του στην Ιταλία.

«Με αφορμές από την ιστορία της τέχνης, αλλά και μέσα από έναν συγκερασμό λογοτεχνίας και εικόνας, επιδιώκω να αναδείξω ένα σύγχρονο όραμα και να εντάξω την τότε εικονιστική πραγματικότητα στην τωρινή […] Η σύγχρονη φόρμα εμπεριέχει τον τρόπο ζωής και όλα τα οπτικά ερεθίσματα που μας περιβάλλουν, όπως τα graphics, την ψηφιακή πραγματικότητα, την όψη της πόλης, την αποσπασματικότητα, τα χρώματα».

Ο καλλιτέχνης δημιουργεί ψυχικούς και αλληγορικούς τόπους και περιηγείται στα όρια ανάμεσα στο πραγματικό ή αντικειμενικό με το φαντασιακό και το συνειρμικό. Χωρίς να εικονογραφεί, με παραστατικό ιδίωμα και στοιχεία αφαίρεσης ταυτόχρονα, προσεγγίζει το λογοτεχνικό κείμενο ή τις έμμεσες αναφορές σε έναν πίνακα ζωγραφικής ως μια πολιτιστική συλλογική μνήμη και ένα αποτύπωμα, που αποδομεί και συνυφαίνει με τις προσωπικές του εμπειρίες.

Μέσα από αυτήν τη λογική αναδιαμορφώνει ζωγραφικά φωτογραφίες ή κινηματογραφικά πλάνα. Τα Ημερολόγια ψυχής (2000, υποψήφιο έργο για το βραβείο ΔΕΣΤΕ το 2001) συγκροτούν ένα σύνολο επιζωγραφισμένων εικόνων από στιγμιότυπα διαφορετικών ταινιών, παρουσιασμένων μαζί με μια βιντεοεγκατάσταση με πλάνα ταινιών. Μέρος της ενότητας αποτέλεσε και ένα ημερολόγιο-άλμπουμ, με επιζωγραφισμένα πλάνα και φράσεις στο πίσω μέρος τους. Ήδη από τότε είχε διαφανεί η ενοποίηση σκόρπιων αναφορών και η αναγωγή του στιγμιαίου σε μια χρονικότητα που περιλαμβάνει παρελθόν, παρόν και μέλλον.

Στα έργα του Χρήστου Αθανασιάδη υπάρχει μια διάδραση ανάμεσα στο παρελθόν και το σήμερα. Η πρόσφατη ενότητα “Αποκάλυψη” (2025), για παράδειγμα, μεταγράφει επιλεγμένες σκηνές από τη βασισμένη στην Αποκάλυψη του Ιωάννη ενότητα ξυλογραφιών του Άλμπρεχτ Ντίρερ. Τα πλακάτα χρώματα νοούνται ως βιτρό που φέρνουν το φως στον εσωτερικό, πνευματικό χώρο.

Έχοντας παρατηρήσει ότι οι γραμμές του Ντίρερ δεν έχουν αρχή ή τέλος, ο Αθανασιάδης ζωγραφίζει κάθετα, μεγάλων διαστάσεων έργα, όπου οι διαγώνιες γραμμές και οι ρευστές συμπλεκόμενες μορφές κινούνται με δραματική ένταση, σχηματίζουν εκρηκτικούς πυρήνες και κατακερματίζονται, με αποτέλεσμα η παραστατικότητα να υποχωρεί για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό στο έργο του. Επιπλέον, μεταφέρουν την αίσθηση ενός μεταφυσικού οράματος που ζωντανεύει μέσα από την ψευδαίσθηση ότι βγαίνουν εκτός ζωγραφικού χώρου. Προκαλούν όμως και συνειρμούς με τα βιντεοπαιχνίδια, την ψηφιακή πραγματικότητα και τα κόμικς. Πλάθουν μια εικόνα εξωπραγματική, τεχνητή αλλά και θεία, σαν εξ ουρανού ορμώμενη.

Η ζωγραφική του Χρήστου Αθανασιάδη επικεντρώνεται ταυτόχρονα στα διαχρονικά δίπολα, στις εγγενείς αντιθέσεις της ζωής, στις πτυχές της ανθρώπινης φύσης, στον έρωτα και στον θάνατο, στην υπέρβαση, στη βία, στο ιερό, και επικοινωνεί πάντα ένα έμμεσο πολιτικό περιεχόμενο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ενότητα “Οδιχοτομημένος ιππότης” (2011-2012), με αλληγορικά, φαντασιακά στοιχεία από το μυθιστόρημα “Ο Διχασμένος υποκόμης” από την τριλογία του Ίταλο Καλβίνο “Οι πρόγονοί μας” (ο τίτλος παραπέμπει και στον “Ανύπαρκτο ιππότη”, επίσης μέρος της τριλογίας).

Με αφορμές από την ιστορία της τέχνης, αλλά και μέσα από έναν συγκερασμό λογοτεχνίας και εικόνας, επιδιώκω να αναδείξω ένα σύγχρονο όραμα και να εντάξω την τότε εικονιστική πραγματικότητα στην τωρινή. Η σύγχρονη φόρμα εμπεριέχει τον τρόπο ζωής και όλα τα οπτικά ερεθίσματα που μας περιβάλλουν, όπως τα graphics, την ψηφιακή πραγματικότητα, την όψη της πόλης, την αποσπασματικότητα, τα χρώματα.

Χρήστος Αθανασιάδης

Ο Αθανασιάδης οικειοποιείται μοτίβα από τα έργα των Βενετσιάνων μεγάλων ζωγράφων της Αναγέννησης, Τζιοβάνι Μπελίνι και Βιτόρε Καρπάτσιο. Επαναφέρει στο σήμερα την αλήθεια της διχασμένης ανάμεσα σε καλό και κακό ανθρώπινης φύσης, όπως επίσης της σύγκρουσης ανάμεσα στις συμβάσεις της κοινωνίας και τις υποκειμενικές επιθυμίες. Εγείρει το ζήτημα της ύπαρξης ως αποδοχής των αναπόσπαστων από τη ζωή αντιθέσεων, καθώς και την απαγκίστρωση από τα στερεότυπα, ως τον μόνο τρόπο απελευθέρωσης. Συλλαμβάνει τις έννοιες αυτές μορφοπλαστικά: η κατάτμηση της σύνθεσης και η δημιουργία διαφορετικών προοπτικών εντός του έργου υποδηλώνει τη διχοτόμηση αλλά και την απελευθέρωση, καθώς υπαινίσσεται ότι το έργο παραμένει ανοιχτό σε δυναμικές αναγνώσεις. Τίποτα δεν υπάρχει ως ένα κλειστό, στατικό ή ολοκληρωμένο σύνολο. Η εμφάνιση προϋποθέτει την απόκρυψη.

Αυτός είναι ίσως ο λόγος που τα έργα του Χρήστου Αθανασιάδη υποδηλώνουν πάντα μια απροσδιόριστη απώλεια, μια υπόκωφη διαρκή ενθύμηση μιας παρελθούσας παρουσίας που επιζεί ως ίχνος ή αίνιγμα στον βίο και στις εικόνες. Χαρακτηριστική είναι η εμπνευσμένη από “Το κοράκι” του Έντγκαρ Άλαν Πόε ενότητα ζωγραφικών έργων “Nevermore” (2008). Ανατρέποντας τη συμβατική προσέγγιση της φύσης ως καταφυγίου, η σειρά παραλληλίζει τις καταστροφές του πολέμου με την άγρια και απόκοσμη πλευρά της φύσης. Παράλληλα, αναφέρεται και στην καταστροφή της φύσης από τον άνθρωπο. Ενώ η βία φαίνεται να είναι δομικό στοιχείο της ανθρώπινης και μη ανθρώπινης φύσης, η επιβλητικότητα των έργων επισημαίνει τη δύναμη και τη ζωτικότητα ως ένα αντίπαλο δέος. Το αποτέλεσμα είναι η εντύπωση μιας ισορροπίας που ενυπάρχει σε όλα τα έργα του Χρήστου Αθανασιάδη: ανάμεσα στην απώλεια και τη ζωή, στην πραγματικότητα που εξ ορισμού εμπεριέχει κάτι τραυματικό και την αναγκαιότητα της αποδοχής του ή και την ανάγκη αναίρεσής του.

Στη σειρά “Χαμένος παράδεισος” (2019, από το ομώνυμο ποίημα του Τζον Μίλτον), η πτώση από τον παράδεισο συμβολίζει την απώλεια μιας ιδεατής πραγματικότητας, τη μετάβαση του ανθρώπου από το σπίτι-καταφύγιο στην κοινωνία, αλλά και την ελεύθερη βούληση που οδηγεί στην αναζήτηση του –προορισμένου να μείνει μυστήριο– νοήματος της ζωής. Σε ένα έργο της σειράς, οι ράγες του τρένου –που καθρεφτίζουν μεταφορικά την πορεία της ζωής– μοιάζουν να εκτείνονται στο βάθος της δημιουργίας, προς έναν προορισμό άγνωστο ή χωρίς τέλος. Ίσως να εκφράζουν ότι η ίδια η ζωγραφική είναι μια πάλη αποτύπωσης του αόρατου και του ανείπωτου.

Σε ορισμένες δουλειές του καλλιτέχνη κυριαρχεί μια μονοχρωμία που δημιουργεί την εντύπωση ενός ονειρικού, μη πραγματικού κόσμου. «Τα σχέδια του Ραφαήλ με ενέπνευσαν να δουλέψω αρκετές ενότητες με μονοχρωμία. Ήθελα την αίσθηση της πατίνας του χρόνου που σβήνει τα χρώματα. Αφού φτιάξω τον καμβά, τον καλύπτω με ένα χρώμα πάνω στο οποίο ζωγραφίζω με κάρβουνο. Ενίοτε συνεχίζω με χρώμα πάνω στο κάρβουνο ή γεμίζοντας τα σχήματα του “σχεδίου”». Στα μονοχρωματικά έργα του, το κόκκινο, το μπλε-βεραμάν ή ένα κίτρινο της ώχρας απλώνονται σαν πέπλο, σαν μια αχλή από την οποία η εικόνα βγαίνει προς τα εμπρός και ταυτόχρονα βυθίζεται εντός της, στο μεταίχμιο ανάμεσα στο πραγματικό και το φαντασιακό/ονειρικό.

Με αυτόν τον τρόπο ζωγράφισε τις “Πόλεις” (2004), χρησιμοποιώντας ως υλικό φωτογραφίες των πόλεων που επισκέφτηκε. «Όταν βλέπω μια πόλη ονειρεύομαι το χρώμα της. Στις Πόλεις ο άνθρωπος δεν εμφανίζεται. Αντιλαμβάνομαι το έργο σαν μια οθόνη στην οποία συμβαίνουν πολλά που μπορεί να μην αναπαριστώνται, αλλά ζωντανεύουν στη φαντασία του θεατή. Υπάρχει μια υπόρρητη αφήγηση, ακριβώς όπως και στη λογοτεχνία και την ποίηση». Οι πόλεις κρύβουν μυστικά. Με έμπνευση από τις “Αόρατες πόλεις” του Ίταλο Καλβίνο, οι “Πόλεις” (εννέα συνολικά) φανερώνουν την πόλη ως ένα ψυχικό τοπίο και γεννούν φιλοσοφικούς στοχασμούς γύρω από τον τόπο, σε συνάρτηση με τον χρόνο, το ταξίδι, την επιθυμία και την ανάμνηση, το οικείο και το ξένο.

Μετά τις σπουδές του στην Ακαδημία Τεχνών της Μπρέρα στο Μιλάνο, όπου διέμεινε ως το 2000, ο Χρήστος Αθανασιάδης επέστρεψε στην Ελλάδα όπου εκπροσωπείται από την a.antonopoulou.art. Βρέθηκε υποψήφιος για το βραβείο ΔΕΣΤΕ το 2001 και έχει πραγματοποιήσει οκτώ ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχοντας παράλληλα συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και σε άλλες διοργανώσεις όπως: “Στην εξοχή” (2006, έκθεση Συλλογής Λ. Μπέλτσιου), “FreshPaint” (2018, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, Τελ Αβίβ), “ΑthinabyArt” (2004), “Remap 4” (2013, στο πλαίσιο της Athens Biennale), “ARCO” (2004, Μαδρίτη).

Φωτογραφίες